لغزندگی مهره کمر یا اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) به وضعیتی در ستون فقرات گفته میشود که طی آن یکی از مهره‌ها نسبت به مهره بعدی به سمت جلو یا عقب می‌لغزد. به لغزش رو به جلوی مهره بالایی روی مهره پایینی آنترولیستزیس (Anterolisthesis) گفته میشود. اسپوندیلولیستزیس می‌تواند منجر به تغییر شکل ستون فقرات و همچنین باریک شدن کانال نخاعی (تنگی مرکزی نخاع) یا فشرده شدن ریشه‌های عصبی خروجی (تنگی روزنه) شود. این عارضه بیشتر در قسمت پایین کمر دیده میشود، اما می‌تواند در قسمت میانی تا فوقانی کمر و گردن نیز رخ دهد.
توضیحات متخصص:
معمولا به حالتی گفته می شود که تمام یا قسمتی از مهره کمری بالایی روی مهره پایینی دچار سرخوردگی یا لغزش میشود و اغلب این لغزش رو به جلو یا قدام صورت میگیرد. و بیشترین حالت لغزش مهره کمری پنجم روی خاجی اول یا1s اتفاق می افتد. معمولا در زمینه یک استعداد ژنتیکی و بیشتر دربچه های سن ۹تا۱۴ سال و البته گاها به علت ضربه های ناشی از حرکات تکراری ورزشی و در مواردی نیز به علت تغییرات دژنراتیویا فرسایشی در سنین بالاتر دیده می شود. گاها در افراد معمولی ممکن است بی علامت باشد و دی در افراد ورزشکار یا با فعالیت زیاد به شکل درد کمر و گاها درد انتشاری به پا نمایان میشود. معمولا براساس عکس رادیولوژی به ۴ درجه تقسیم میشود .درجه یک کمتراز۲۵درصد سرخوردگی مهره بالایی روی پایینی، درجه دو بین ۲۵تا۵۰ درصد ،درجه ۳بین ۵۰تا۷۵ و درجه ۴بالای ۷۵درصد سرخوردگی وجود دارد. درمان معمولا در موارد درجه ۱ و۲ غیر جراحی و بر اساس تقویت و پایدار سازی حرکتی ورزشی در ستون فقرات و در موارد درجه ۳ و۴ وقتی به درمان نگهدارنده خوب پاسخ ندهد معمولا تحت جراحی قرار میگیرد.
لغزش مهره‌های کمر چگونه رخ می‌دهد؟
مهره‌ها استخوان‌های جعبه‌ای شکلی هستند که روی هم قرار گرفته‌اند و ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. هر مهره باید به‌خوبی روی مهره‌های بالا و پایین چیده شود. ستون فقرات وقتی از پهلو دیده میشود دارای انحنای S شکل طبیعی است، اما هر مهره باید به‌خوبی در بالای مهره زیرین خود قرار بگیرد.
در اسپوندیلولیستزیس، مهره‌ها از موقعیت طبیعی خود جابه‌جا می‌شوند. درنتیجه، این وضعیت اغلب به عنوان سرخوردگی مهره کمر شناخته میشود.
لغزندگی مهره کمر به دو علت اصلی زیر رخ می‌دهد:
- اسپوندیلولیز
- دژنراتیو (ساییدگی) ستون فقرات
1-اسپوندیلولیز
گاهی اوقات یک شکستگی استرسی ممکن است در یکی از مهره‌ها ایجاد شود که با نام اسپوندیلولیز شناخته میشود. این نوع شکستگی به دلیل وارد آمدن فشار زیاد و تکراری روی کمر در ورزش‌هایی مانند بولینگ و راگبی رخ می‌دهد. اگر این عارضه بدتر شده و به یک شکستگی کامل تبدیل شود، مهره می‌تواند به سمت جلو بر روی مهره‌های زیر بلغزد و منجر به لغزش مهره کمر شود.
2-دژنراتیو مهره کمر
با افزایش سن، سطوح مفاصل ما دچار تغییراتی می‌شوند؛ به این صورت که غضروف‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ها و مفاصل فرسوده شده و به شکل نازک درمی‌آیند.
این یک روند طبیعی پیری است که اغلب مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما در برخی موارد می‌تواند التهاب مفاصل و استخوان‌ها را به همراه داشته باشد. این التهاب باعث ایجاد یک پاسخ درمانی طبیعی میشود. همانطور که بدن سعی می‌کند خود را ترمیم کند، می‌تواند باعث تحریک بیش از حد رشد استخوان در سطوح مفصلی نیز شود. چنین وضعیتی که خار استخوانی نام دارد، یک سطح ناپایدار و ناهموار را ایجاد می‌کند که باعث میشود مهره‌ها از جای خود خارج شده و لغزندگی مهره کمر ایجاد شود.
علاوه بر این، رباط‌های پشت ستون فقرات که به نگه داشتن مهره‌ها در کنار هم کمک می‌کنند نیز شروع به ضعیف شدن می‌کنند و به طور بالقوه به لغزش می‌افزایند.
در موارد بسیار نادر، با توسعه لغزندگی، اعصاب نخاعی و حتی نخاع ممکن است تحت فشار قرار بگیرند.
دیگر علت‌های کمتر رایج این عارضه عبارت‌اند از:
- تروما – ضربه شدید می‌تواند باعث شود مهره از جای خود خارج شود.
- پاتولوژیک – یکی دیگر از شرایط پزشکی مانند پوکی استخوان یا تومور می‌تواند باعث آن شود.
- مادرزادی – ممکن است نقصی در مهره از زمان تولد فرد وجود داشته باشد.
انواع لغزش مهره کمر یا اسپوندیلولیستزیس
اسپوندیلولیستزیس اغلب یک وضعیت بسیار آهسته پیش‌رونده با انواع مختلفی است که عبارت‌اند از:
اسپوندیلولیستزیس ایستمی
این نوع لغزندگی مهره کمر ناشی از اسپوندیلولیز است، وضعیتی که منجر به شکستگی‌های استرسی کوچک در مهره‌ها میشود. در برخی موارد، شکستگی‌ها استخوان را به قدری ضعیف می‌کنند که از جای خود خارج میشود.
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو
اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو مربوط به تغییرات ستون فقرات است که با افزایش سن رخ می‌دهد. به عنوان مثال، دیسک‌ها می‌توانند شروع به خشک شدن و شکننده شدن کنند. همانطور که این اتفاق می‌افتد، آن‌ها کوچک شده و ممکن است برآمدگی شوند. آرتریت ستون فقرات یکی دیگر از بیماری‌های مرتبط با افزایش سن است. اسپوندیلولیستزیس دژنراتیو می‌تواند باعث تنگی نخاع شود که در آن استخوان‌ها باریک می‌شوند و به نخاع فشار وارد می‌کنند.
اسپوندیلولیستزیس مادرزادی
اسپوندیلولیستزیس مادرزادی ناشی از تشکیل غیرطبیعی استخوان است که از بدو تولد وجود دارد و مهره‌ها را در برابر لغزش آسیب‌پذیر می‌کند.
اسپوندیلولیستزیس پس از جراحی
این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که جراحی ستون فقرات منجر به لغزش مهره‌ها شود.
نشانه‌ها و علائم لغزش مهره کمر
اسپوندیلولیستزیس بیشتر در ستون فقرات کمری دیده میشود اما می‌تواند در ستون فقرات گردنی یا قفسه سینه نیز رخ دهد. علائم این عارضه در هر فردی متفاوت است و به سطح ستون فقرات آسیب‌دیده بستگی دارد. برخی افراد اصلاً هیچ علامتی ندارند. در بیشتر موارد، بیماران کمردرد متناوب را تجربه می‌کنند که می‌تواند به باسن و ران‌ها (ستون فقرات کمری) یا شانه‌ها و بازوها (ستون فقرات گردنی) گسترش پیدا کند.
دیگر علائم رایج لغزندگی مهره کمر عبارت‌اند از:
- سفتی عضلانی و اسپاسم عضلانی در ناحیه کمر یا همسترینگ
- سفتی مفاصل در ناحیه کمر یا گردن
- سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در پاها، بازوها یا دست‌ها
- درد سیاتیک
- وضعیت تاب برگشتی
- تشدید علائم هنگام قوس دادن به پشت یا دراز کردن گردن.
- ضعف در پاها یا بازوها
- مشکل در ایستادن یا راه رفتن
- دردی که با فعالیت بدتر میشود
تمام روش‌های درمان لغزش مهره‌های کمر
بهترین روش‌های درمان لغزش مهره کمر شامل موارد زیر می‌شوند:
1-فیزیوتراپی
درمان‌های غیر جراحی همیشه باید اولین انتخاب پیش روی شما باشند. درمان فیزیوتراپی لغزندگی مهره کمر به‌طورکلی بر کاهش درد و اسپاسم عضلانی، بهبود ثبات ستون فقرات و بازیابی عملکرد تمرکز دارد. فیزیوتراپیست از تکنیک‌های مختلفی ازجمله آموزش وضعیت بدنی و حرکتی و تمرینات هدفمند به منظور کمک به شما در رفع علائم و بازیابی حرکت و عملکرد طبیعی استفاده می‌کند.
در کلینیک اترس ما به یک رویکرد جامع و بیمار محور اعتقاد داریم؛ بنابراین برنامه‌های درمانی بسته به آنچه فیزیوتراپیست توصیه می‌کند متفاوت خواهد بود.
درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت و توصیه در مورد اجتناب از برخی فعالیت‌ها یا حرکات. در موارد شدیدتر، برخی از بیماران ممکن است برای مدتی نیاز به استفاده از بریس پشتی داشته باشند تا حرکت در ستون فقرات محدود شده و به لغزندگی فرصت التیام داده شود.
- داروهای ضد درد مانند پاراستامول یا داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن اغلب مفید هستند. اگر عصب تحریک شده باشد، ممکن است داروهایی مانند آمی تریپتیلین یا گاباپنتین تجویز شود.
- تمرینات ورزشی می‌توانند عضلات تثبیت کننده ستون فقرات در پشت و شکم را درگیر کنند و الگوهای حرکتی و وضعیت بدن را بهبود ببخشند.
- همانطور که علائم بهبود می‌یابد، برنامه فیزیوتراپی نیز برای بهبود انعطاف‌پذیری، قدرت و عملکرد و کمک به بازگشت به تمرینات و فعالیت‌های عادی پیشرفت می‌کند.
- فیزیوتراپیست همچنین ممکن است به شما پیشنهاد کند که دوره پیلاتس و توانبخشی را شروع کنید که راهی بسیار موثر برای مدیریت کمردرد است.
- درمان‌های دستی به عنوان مثال دستکاری یا تحریک مفصل و همچنین تکنیک‌های بافت نرم که مفاصل و بافت‌های نرم اطراف را هدف قرار می‌دهند، می‌توانند درد را تسکین دهند و دامنه حرکت ستون فقرات را بهبود ببخشند.
- آبدرمانی نیز یکی دیگر از روش‌های درمانی موثر برای درد کمر و گردن است. آبدرمانی به اسپاسم عضلانی کمک می‌کند، گردش خون را بهبود می‌بخشد، سیستم عصبی را تنظیم و انتقال‌دهنده‌های عصبی را برای کاهش درد آزاد می‌کند. بسیاری از فیزیوتراپیست ها از این روش به عنوان بخشی از فرآیند درمان خود استفاده می‌کنند.
طول دوره بهبودی ممکن است متفاوت باشد، اما یک برنامه توانبخشی جامع معمولاً چند هفته تا چند ماه تحت نظارت درمان فیزیوتراپی طول می‌کشد.
2-تزریق اسپاینال
تزریق اسپاینال روشی رایج و کم‌خطر برای درمان درد ناشی از سرخوردگی مهره کمر است. اگر علائم با فیزیوتراپی برطرف نشد، یا اگر درد آنقدر شدید است که نمی‌توانید در برنامه توانبخشی شرکت کنید، ممکن است تزریق اسپاینال بهترین گزینه برای شما باشد.
تزریق اسپاینال یا نخاعی شامل ترکیبی از بی‌حس‌کننده موضعی کورتیکو استروئید است که به قسمت پایین کمر زده میشود. این تزریق می‌تواند در کاهش ناراحتی، تورم و التهاب در مفاصل ستون فقرات، بافت نرم اطراف و ریشه‌های عصبی آسیب‌دیده بسیار موثر باشد.
هدف از تزریق، کاهش درد تا سطحی است که بیمار بتواند به طور کامل در یک برنامه فیزیوتراپی شرکت کند و از آن بهره‌مند شود و هرگز نباید به عنوان یک درمان مستقل آن را در نظر گرفت.
اگر فیزیوتراپیست احساس کند که این درمان مورد نیاز است، می‌تواند شما را به یکی از مشاوران نخاعی بسیار با تجربه و قابل اعتماد ارجاع دهد.
3-جراحی
اگرچه درمان غیر جراحی اغلب موفقیت‌آمیز است، گاهی اوقات برای تسکین علائم لغزندگی مهره کمر و جلوگیری از بدتر شدن وضعیت، جراحی لازم است. نوع جراحی انجام شده برای اسپوندیلولیستزیس بسته به علائم ایجاد شده و میزان لغزش مهره کمر متفاوت خواهد بود.
درمان رفع فشار ستون فقرات
این یک عمل نسبتا کوچک و ساده برای کاهش فشار روی ریشه عصبی است. گاهی اوقات می‌توان از آن به عنوان یک عمل مستقل یاد کرد، بااین‌حال، بیشتر در ترکیب با فیوژن ستون فقرات استفاده میشود.
درمان فیوژن ستون فقرات
این مورد رایج‌ترین عملی است که برای اسپوندیلولیستزیس استفاده میشود. فیوژن ستون فقرات با به هم پیوستن دائمی دو مهره، ستون فقرات را تثبیت می‌کند و حرکت بین آن‌ها را از بین می‌برد. به‌طورمعمول، پیوندهای استخوانی بین مهره‌ها قرار می‌گیرند تا به آن‌ها کمک کند تا به هم جوش بخورند.
با گذشت زمان، استخوان جدید روی پیوند رشد می‌کند. جراح همچنین پیچ‌ها و میله‌های فلزی کوچکی را در ستون فقرات قرار می‌دهد تا مهره‌ها را در حین بهبود و جوش خوردن به هم نگه دارد. فیوژن یک عمل بزرگ‌تر و پیچیده‌تر برای تنظیم مجدد ستون فقرات است و زمانی که دچار لغزندگی مهره کمر شدید هستید استفاده میشود.
جمع‌بندی
لغزندگی مهره کمر نوعی بیماری ستون فقرات است که در آن مهره از موقعیت خود خارج میشود. این عارضه علائمی مانند کمردرد و سفتی کمر را به همراه دارد. ورزشکاران اغلب در معرض خطر ابتلا به اسپوندیلولیستزیس هستند، زیرا کشیدگی بیش از حد ستون فقرات – که معمولاً در ورزش‌هایی مانند فوتبال و ژیمناستیک اتفاق می‌افتد – یکی از شایع‌ترین علل این بیماری است.
برای تشخیص اسپوندیلولیستزیس، یک پزشک علائم و سابقه فرد را بررسی کرده و از تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس و سی‌تی‌اسکن برای تجزیه‌وتحلیل ستون فقرات و تعیین شدت یا درجه مشکل استفاده می‌کند.
درجه‌های پایین‌تر اسپوندیلولیستزیس معمولا به درمان محافظه‌کارانه مانند داروهای ضدالتهابی و فیزیوتراپی پاسخ خوبی می‌دهند، درحالی‌که درجه‌های بالاتر ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
در بیشتر موارد، پس از درمان بیماری، امکان ازسرگیری فعالیت‌ها، ازجمله ورزش، وجود دارد. اگر علائم پس از درمان دوباره ظاهر شد، به پزشک اطلاع دهید تا بتواند تعیین کند که چه استراتژی‌هایی برای تسکین آن‌ها و بازیابی کیفیت زندگی شما لازم است.
منابع
verywellhealth
complete-physio.co
