تغذیه دوران بارداری موضوعی فراتر از سیر کردن شکم است؛ زیرا می‌تواند نقش مهمی را در رشد و تکامل جنین و سلامت مادر بر عهده داشته باشد. در این دوران بدن مانند یک کارخانه پیچیده، در حال ساختن یک انسان جدید است و مواد مغذی در نقش مصالح این ساخت و ساز ظاهر می‌شوند. داشتن یک رژیم غنی از ویتامین، مواد معدنی و پروتئین، نه‌تنها جلوی بروز نقایص مادرزادی را می‌گیرد، بلکه به رشد سالم مغز، استخوان‌ها و اندام‌های جنین کمک می‌کند و باعث میشود مادر در برابر عوارض بارداری مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا مصون بماند؛ بنابراین با انتخاب هوشمندانه مواد غذایی می‌توانید آینده سالمی را برای خودتان و فرزندتان رقم بزنید. به دلیل اهمیت این موضوع، در این مطلب از کلینیک اترس قصد داریم در مورد تغذیه دوران بارداری و ممنوعات دوران حاملگی صحبت کنیم.
اصول کلی تغذیه در بارداری
تغذیه دوران بارداری، نقشی مهمی را در سلامت مادر و رشد جنین ایفا می‌کند. اصول کلی تغذیه در این دوران شامل مصرف متعادل و متنوع از گروه‌های غذایی مختلف، توجه به افزایش نیاز بدن به برخی مواد مغذی خاص و رعایت نکات ایمنی غذایی است.
برای تأمین نیازهای تغذیه‌ای در این دوران، مصرف متعادل و متنوع از گروه‌های غذایی مختلف، ازجمله میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های بدون چربی و لبنیات، برای تأمین تمامی مواد مغذی مورد نیاز ضروری است. در دوران بارداری، نیاز بدن به برخی مواد مغذی مانند اسید فولیک، آهن، کلسیم، پروتئین و ویتامین D افزایش می‌یابد. تأمین این مواد مغذی از طریق رژیم غذایی و مکمل‌های تجویز شده توسط پزشک ضروری است.
علاوه بر این موارد، رعایت نکات ایمنی غذایی نیز در تغذیه دوران بارداری اهمیت دارد. اجتناب از مصرف غذاهای خام یا نیم‌پز، لبنیات غیرپاستوریزه، ماهی‌های حاوی جیوه بالا و غذاهای فرآوری شده برای جلوگیری از عفونت‌های غذایی و مسمومیت‌ها حیاتی است. مصرف آب کافی برای حفظ هیدراتاسیون بدن، جلوگیری از یبوست و کمک به عملکرد کلیه‌ها ضروری است. همچنین، مصرف وعده‌های غذایی کوچک و مکرر می‌تواند به کاهش تهوع و استفراغ صبحگاهی و جلوگیری از افت قند خون کمک کند.
برای دریافت مشاوره تغذیه متناسب با شرایط فردی، مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه ضروری است. با رعایت این اصول و انتخاب غذاهای سالم، مادران باردار می‌توانند دوران بارداری سالم و موفقی را تجربه کنند و زمینه‌ساز رشد و تکامل سالم جنین شوند.
اگر به دنبال داشتن یک بارداری سالم، بدون عوارض و همراه با رشد مطلوب جنین هستید، داشتن برنامه تغذیه‌ای اصولی و متناسب با شرایط بدنی‌تان اهمیت زیادی دارد. کلینیک اترس با همراهی تیمی از متخصصان تغذیه و سلامت مادر و جنین، آماده ارائه مشاوره‌های تخصصی در زمینه تغذیه دوران بارداری است. برای دریافت برنامه غذایی شخصی‌سازی‌شده و پاسخ به تمام سوالاتتان درباره رژیم غذایی مناسب بارداری، می‌توانید همین حالا از طریق سامانه آنلاین ما نوبت مشاوره رزرو کرده و با کارشناسان کلینیک اترس در ارتباط باشید.
ممنوعات غذایی در دوران بارداری
در دوران بارداری اجتناب از مصرف برخی از مواد غذایی به دلیل خطراتی است که برای سلامت مادر و جنین ایجاد می‌کنند. برخی از این خطرات شامل موارد زیر می‌شوند:
- عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و انگلی: برخی از غذاها ممکن است حاوی باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌هایی باشند که سلامت مادر و جنین را به خطر می‌اندازند. در دوران بارداری سیستم ایمنی مادر ضعیف‌تر است و جنین نیز آسیب‌پذیرتر خواهد بود.
- مواد سمی: برخی از مواد غذایی حاوی جیوه هستند که سمی است و می‌تواند به سیستم عصبی جنین آسیب برساند.
- خطر سقط جنین و زایمان زودرس: مصرف مواد غذایی حاوی الکل و کافئین می‌تواند خطر سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش دهد.
- ایجاد بیماری‌های خاص: مصرف برخی از مواد غذایی از غذاهای فرآوری شده و حاوی نیترات می‌تواند باعث بروز بیماری‌هایی مانند دیابت بارداری و فشار خون بالا شود.
غذاهای ممنوع در سه ماهه اول بارداری
از آنجا که طی سه ماهه اول بارداری جنین در حال رشد و تکامل است، مصرف برخی از غذاها می‌توانند با خطرات جدی برای او همراه باشند. در ادامه در مورد برخی از غذاهای ممنوع در سه ماهه اول بارداری توضیح خواهیم داد:
ماهی‌های حاوی جیوه
جیوه به فلز سنگینی گفته میشود که می‌تواند به سیستم عصبی جنین آسیب وارد کند. برخی از ماهی‌ها مانند اره ماهی، شاه ماهی خال مخالی و ماهی تن، حاوی مقادیر زیادی جیوه هستند. مصرف چنین ماهی‌هایی می‌تواند مشکلات رشد و تکامل مغز جنین را به همراه داشته باشد.
گوشت خام و نیم‌پز
گوشت‌های خام و نیم‌پز به دلیل داشتن باکتری‌هایی مانند سالمونلا و توکسوپلاسما، می‌توانند عفونت‌های جدی در مادر و جنین ایجاد کنند. توکسوپلاسما می‌تواند مشکلات بینایی و عصبی را در نوزاد به همراه داشته باشد؛ بنابراین بهترین تغذیه دوران بارداری مصرف گوشت به صورت کاملا پخته است.
تخم‌مرغ خام
تخم‌مرغ خام نیز مانند گوشت خام حاوی باکتری سالمونلا است و می‌تواند باعث مسمومیت غذایی و عفونت در مادر شود. از آنجا که سیستم ایمنی در دوران بارداری ضعیف‌تر است، خطر ابتلا به چنین عفونت‌هایی افزایش می‌یابد.
الکل و کافئین
الکل می‌تواند به طور کامل از جفت عبور کرده و منجر به سندرم الکل جنین شود. این سندرم مشکلات رشد و تکامل مغز و دیگر اندام‌های جنین را به همراه دارد. کافئین نیز ماده محرکی است که خطر سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند منجر به مشکلات خواب و اضطراب مادر شود.
غذاهای ممنوع در سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری، جنین به سرعت در حال رشد است و نیازهای تغذیه‌ای مادر نیز افزایش می‌یابد. در این دوران باید به مصرف غذاهای زیر توجه ویژه‌ای داشت.
غذاهای فرآوری شده
غذاهای فرآوری شده مانند سوسیس، کالباس، هات داگ، غذاهای کنسروی و آماده، حاوی مقادیر زیادی نمک، چربی‌های اشباع شده، مواد نگهدارنده و افزودنی‌های مصنوعی هستند. این غذاها می‌توانند افزایش بیش از حد وزن، فشار خون بالا، دیابت بارداری و همچنین کمبود مواد مغذی ضروری برای رشد جنین را به همراه داشته باشند. اگر در چنین وضعیتی هستید و دچار اضافه وزن شده‌اید، مطلب آشنایی با بهترین روش لاغری مختص شماست.
پنیرهای غیرپاستوریزه
پنیرهای غیرپاستوریزه ممکن است حاوی باکتری لیستریا باشند. این باکتری می‌تواند باعث ایجاد عفونت در مادر شده و عوارض جدی ازجمله سقط جنین، زایمان زودرس و عفونت‌های نوزادی را به همراه داشته باشد.
غذاهای ممنوع در سه ماهه سوم بارداری
طی سه ماهه سوم بارداری، جنین به حداکثر رشد خود می‌رسد و بدن مادر نیز برای زایمان آماده میشود. در چنین دورانی باید به مصرف غذاهای زیر توجه ویژه‌ای داشت:
میوه‌های خاص (مانند آناناس و پاپایا)
آناناس به دلیل داشتن آنزیمی به نام بروملین می‌تواند باعث تحریک انقباضات رحمی شود. پاپایا نیز حاوی ماده‌ای به نام لاتکس است که می‌تواند باعث آلرژی و تحریک رحم شود. به همین دلیل این میوه‌ها باید در سه ماهه آخر بارداری با احتیاط و زیر نظر پزشک محسوب شوند.
ادویه‌ها و مواد غذایی تند
مصرف بیش از حد ادویه‌ها و مواد غذایی تند می‌تواند باعث سوزش سر دل، رفلاکس اسید معده و مشکلات گوارشی در مادر شود. علاوه بر این، برخی از ادویه‌ها می‌توانند تحریک رحم و انقباضات زودرس را به همراه داشته باشند؛ بنابراین بهترین تغذیه دوران بارداری اجتناب از مصرف ادویه ها و مواد غذایی تند است.
راهنمای تغذیه سالم در دوران بارداری
در دوره بارداری بدن دچار تغییرات فیزیکی و هورمونی شدیدی میشود. در این دوره برای سوخت‌رسانی به بدن خود و بدن جنین باید به تغذیه در بارداری اهمیت ویژه‌ای داد. مادران باردار باید از منابع مختلف غذاهای سالم را انتخاب کرده و در برنامه غذایی خود قرار دهند. در ادامه در مورد غذاهایی که باید مصرف شوند و همچنین نکات مهم برای خانم‌های باردار صحبت خواهیم کرد:
غذاهایی که باید مصرف شوند
برخی از مواد غذایی ضروری در دوران بارداری شامل موارد زیر هستند:
- اسید فولیک: اسید فولیک از نقایص لوله عصبی در جنین پیشگیری می‌کند. منابع غذایی حاوی اسید فولیک شامل سبزیجات برگ سبز، حبوبات و مرکبات می‌شوند.
- آهن: آهن باعث تولید گلبول‌های قرمز خون و جلوگیری از کم‌خونی مادر و جنین میشود. منابع غنی از آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی و سبزیجات برگ سبز است.
- پروتئین: پروتئین برای رشد و تکامل بافت‌های جنین ضروری است و به‌وفور در گوشت، مرغ، ماهی، حبوبات و تخم‌مرغ یافت میشود.
- کلسیم: مصرف کلسیم رشد سالم استخوان‌ها و دندان‌ها را به همراه دارد و می‌توانید از طریق منابع غذایی مختلف همچون لبنیات، سبزیجات برگ سبز و بادام، آن را دریافت کنید.
- ید: ید برای رشد مغز جنین ضروری است و در نمک یددار و غذاهای دریایی یافت میشود.
- ویتامین D: ویتامین D در جذب کلسیم و رشد استخوان نقش دارد. این ویتامین را می‌توانید از طریق نور خورشید و غذاهای غنی شده دریافت کنید.
- فیبر: فیبر برای جلوگیری از یبوست دوران بارداری مفید است و در میوه‌ها و سبزیجات تازه یافت میشود.
نکات مهم برای مادران باردار
برای اینکه دوران بارداری را به سلامت پشت سر بگذارید نکات زیر را رعایت کنید:
- از رژیم غذایی سالم پیروی کنید. تغذیه دوران بارداری شما باید حاوی مواد مغذی باشد و مصرف غذاهای حاوی قند، نمک و چربی را کاهش دهید. همچنین توصیه میشود در مورد لزوم مصرف مکمل غذایی با پزشک مشورت کنید.
- از نوشیدن الکل بپرهیزید. الکل از جفت عبور می‌کند و وارد بدن جنین میشود. مصرف الکل خطر سقط جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد.
- سیگار نکشید. سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران برای فرزند شما بسیار مضر است. چون ممکن است به سقط جنین، زایمان زودرس و تولد نوزاد کم‌وزن منجر شود.
- فعالیت بدنی داشته باشید. پیاده‌روی یا شنا برای اکثر زنان باردار بی‌خطر است؛ اما قبل از شروع ورزش حتما با دکتر زنان درباره فعالیت‌هایی که می‌توانید انجام دهید مشورت کنید.
- واکسن بزنید. اگر قصد بارداری دارید، مطمئن شوید که واکسن سرخجه و آبله مرغان را دریافت کرده‌اید. این ۲ بیماری می‌توانند عوارض جدی در فرزند شما ایجاد کنند. در مورد واکسن‌هایی که باید در دوران بارداری تزریق کنید ازجمله واکسن آنفولانزا با پزشک مشورت کنید.
- در معرض مواد شیمیایی قرار نگیرید. موادی که می‌توانند به فرزند شما آسیب برسانند عبارت‌اند از: شوینده‌ها، آفت‌کش‌ها، کودهای شیمیایی و دخانیات.
- مراقبت سلامت روان خود باشید. احساس اضطراب در دوران بارداری کاملا طبیعی است؛ اما اگر این موضوع باعث مختل شدن زندگی روزمره شما شده است، در اسرع وقت به دنبال درمان بروید. اینجا است که اهمیت آشنایی با راهنمای بارداری برای پدران مشخص میشود. اگر با خستگی و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کنید، از همسر خود کمک بگیرید تا بتوانید مدت زمان بیشتری استراحت کنید. این موضوع به خصوص زمانی مهم است که فرزندان دیگری هم داشته باشید و بخواهید از آن‌ها هم مراقبت کنید.
سوالات متداول درباره تغذیه در دوران بارداری
آیا می‌توانم در دوران بارداری کافئین مصرف کنم؟
مصرف کم تا متوسط کافئین (حدود 200 میلی‌گرم در روز) معمولا بی‌خطر است. مصرف بیش از حد آن می‌تواند خطر سقط جنین و زایمان زودرس را به همراه داشته باشد.
چه میوه‌هایی را باید اجتناب کنم؟
آناناس و پاپایا به دلیل اینکه باعث تحریک انقباضات رحمی می‌شوند و انگور به علت بالا بردن استروژن باید با احتیاط مصرف شوند.
نتیجه‌گیری
تغذیه دوران بارداری روی کیفیت دوران بارداری، سلامت مادر، سلامت جنین، رشد و تکامل صحیح و داشتن یک بارداری و زایمان خوب و بی‌دردسر تأثیر زیادی دارد. تغذیه سالم نه‌تنها در دوران بارداری بلکه در دوران پیش از بارداری (تغذیه پدر و مادر هر دو) هم اهمیت زیادی دارد. در دوران بارداری شما باید بدانید که چه غذاهایی بخورید و از مصرف چه غذاهایی خودداری کنید. اینجاست که به یک متخصص تغذیه نیاز خواهید داشت تا تمامی بایدها و نبایدهای غذایی و تقویم هفتگی غذایی دوران بارداری را با توجه به سن و وضعیت سلامتی شما فراهم کند.
