اگرچه سن یکی از اصلی‌ترین دلایل ابتلا به آرتروز زانو است، جوانان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. این عارضه در برخی از افراد ارثی بوده و در برخی دیگر از آسیب، عفونت یا حتی اضافه وزن ناشی میشود. در این مطلب از کلینیک اترس در خصوص علت و علائم این عارضه و همچنین بهترین روش‌های درمان آن صحبت خواهیم کرد. با ما همراه شوید. آرتروز زانو یکی از بیماری‌هایی است که امروزه بسیار شایع شده است.
روش‌های بسیاری برای درمان این عارضه در نظر گرفته شده که می‌توانند باعث کنترل علائم شوند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که آرتروز نیاز به رسیدگی مداوم دارد و در صورت عدم توجه با گذشت زمان پیشرفت می‌کند و ممکن است فرد بیمار به استفاده از روش‌های جراحی مانند تعویض مفصل زانو نیاز پیدا کند. به همین دلیل بهتر است این عارضه را به طور مداوم مدیریت و کنترل کنید و برای داشتن زانوهای سالم، نزد متخصص ارتوپدی بروید.
صحبت های متخصص درباره آرتروز زانو
بیماری دژ نراتیو یا تخریب کننده غضروف مفصلی که در اصطلاح آرتروز گفته میشود شایع ترین بیماری مفصلی بوده و شایع ترین مفصل درگیر کننده آن زانو می باشد این بیماری در واقع یک فرسایش در غضروف پوشاننده سطوح استخوانی که در مفصل زانو می باشد که از سنین میانسالی شروع میشود و در شرایطی روند تسریع شده تری پیدام یکند. چاقی و شاخص توده بدنی بالای ۳۰ یک فاکتور خطر واضح برای آرتروز زانو هستند. زنان بخصوص دربالای ۵۰ سال و نیز ورزش کاران حرفه ای که فشار زیادی را در طی ورزش های فشارنده به زانو وارد میکنند ونیز استعداد ژنتیکی و برخی بیماری ها و صدمات وارده به ساختار زانو نیز تسریع کننده روند آرتروز زانو می‌باشند.
علایم آرتروز زانو شامل درد و احساس ناراحتی در حفره زانو یا گاهی اطراف مفصل،َتورم فضای مفصلی،احساس خشکی و کریپتاسیون یاسایش و گاهی محدودیت دامنه حرکتی مفصل از علایم بارز آن هستند. معمولا تشخیص با معاینه پزشک و انجام رادیوگرافی لازم صورت میگیرد که در ۴ گرید طبقه بندی میشود. اساسا درمان قطعی درحال حاضر برای آرتروز وجود ندارد ولی اقدامات نگهدارنده و مدیریت کردن آرتروز راهی برای تسهیل درد و ناتوانی است استفاده از مسکن و ضدالتهاب کوتاه مدت و تزرقات مفصلی برای کاهش التهاب یا بهبود سفتی زانو و درمان های فیزیوتراپی و نیز آب درمانی و ورزش های قدرتی منظم و سطح متوسط با بهبود قدرت عضلانی تحمل وزن روی مفاصل زانو را تسهیل می‌کند.
از مهمترین درمان های نگهدارنده تلاش جهت کاهش وزن با بویژه بهبود تغذیه است که اثر بسیار مهمی بر کاهش درد دارد. استفاده از سلول درمانی در دهه های اخیر روش درحال گسترشی برای کنترل روند آرتروز مز باشد. در مراحل ودرجات پیشرفته آرتروز زانو روش های جراحی مثل اصلاحی یا جایگزینی مفصل مصنوعی کمک کننده است.
آرتروز زانو چیست؟
استئوآرتریت (Osteoarthritis) شایع‌ترین شکل آرتریت است و زانو یکی از اصلی‌ترین مفاصل درگیر خواهد بود. مفاصل هر فرد در طول زندگی، یک چرخه طبیعی از آسیب و ترمیم را پشت سر می‌گذارد، اما گاهی اوقات فرآیند بدن برای ترمیم مفاصل می‌تواند باعث تغییر در شکل یا ساختار آن‌ها شود. مفصل بخشی از بدن است که در آن دو یا چند استخوان به هم می‌رسند. در زانوی شما، این استخوان‌ها شامل استخوان ران و ساق پا می‌شوند. همچنین یک استخوان کوچک در جلوی زانو به نام کشکک یا کاسه زانو وجود دارد.
انتهای استخوان‌های ما با یک سطح صاف و لغزنده پوشیده شده‌اند که به عنوان غضروف (cartilage) شناخته میشود. غضروف به استخوان‌ها اجازه می‌دهد بدون اصطکاک حرکت کنند و از مفصل شما در برابر استرس محافظت می‌کند.
زانو همچنین دارای دو حلقه دیگر از نوع متفاوت غضروف معروف به منیسک است که به تقسیم وزن به طور مساوی در سراسر مفصل زانو کمک می‌کند و همچنین غضروفی در زیر کاسه زانو وجود دارد.
استئوآرتریت باعث نازک شدن غضروف مفصل زانو و زبرتر شدن سطوح مفصل میشود، به این معنی که زانو آن‌طور که باید صاف حرکت نمی‌کند و ممکن است احساس درد و سفت شدن داشته باشد. این عارضه می‌تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند، اما در خانم‌های بالای 50 سال شایع‌تر است. صدمات یا سایر مشکلات مفصلی، مانند نقرس، می‌تواند افراد را بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو قرار دهد. ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌بریم نیز می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
اضافه وزن نیز با ارتروز زانو مرتبط است، زیرا این امر باعث فشار اضافی بر روی مفاصل تحمل‌کننده وزن، مانند زانوهای شما میشود.
علائم آرتروز زانو چیست؟
علائم ارتروز زانو می‌تواند متناوب یا مزمن و پیش‌رونده باشد و با گذشت زمان بدتر شود. این عارضه شدت متفاوتی دارد؛ از علائم خفیف یا متوسط تا ناتوانی شدید که کارهای روزمره و حرکات عملکردی مانند ایستادن، راه رفتن، چمباتمه زدن و بالا و پایین رفتن از پله‌ها را بسیار دشوار و دردناک می‌کند.
رایج‌ترین علائم آرتروز زانو در مردان و زنان شامل موارد زیر می‌شوند:
درد
درد مفاصل شایع‌ترین علامت این عارضه است که درنتیجه تجزیه غضروف زانو رخ می‌دهد. فقدان بالشتک محافظ و از دست دادن غضروف باعث میشود انتهای استخوان ران و درشت‌نی، استخوان‌های ساق پا که مفصل زانو را تشکیل می‌دهند، با افزایش اصطکاک روی هم ساییده شوند.
حساسیت
افزایش درد و التهاب ناشی از آرتریت زانو می‌تواند حساسیت اطراف زانو را به دنبال داشته باشد؛ به‌ویژه حساسیت خط مفصلی در قسمت داخلی و خارجی مفصل زانو، جایی که انتهای استخوان ران و درشت‌نی به هم می‌رسند.
سفتی
غضروف به ایجاد بالشتک در مفاصل کمک می‌کند و به استخوان‌ها اجازه می‌دهد به راحتی روی یکدیگر سر بخورند. وقتی که غضروف به دلیل این عارضه تجزیه شود، مفصل زانو سفت خواهد شد؛ به‌ویژه صبح هنگام بیدار شدن از خواب.
سفتی زانو معمولا کمتر از 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد، اما می‌تواند در آرتریت روماتوئید به مدت 60 دقیقه یا بیشتر هم باقی بماند.
کریپتوس (صدای مفاصل و استخوان‌ها)
کرپیتوس مفاصل یا صداهای ترک‌خوردگی یا ساییدن با حرکت زانو می‌تواند به دلیل سفتی مفصل رخ دهد.
کاهش دامنه حرکتی
آرتروز زانو به دلیل افزایش سفتی مفصل می‌تواند کاهش دامنه حرکتی مفصل زانو را به دنبال داشته باشد و باعث به وجود آمدن مشکل و درد در خم شدن زانو شود.
ورم
افزایش اصطکاک بین استخوان‌ها به دلیل تخریب غضروف می‌تواند تورم زانو را به دنبال داشته باشد. تورم در مفصل زانو همچنین می‌تواند ناشی از فرآیندهای التهابی باشد که طی آن به مفاصل حمله میشود و با اشکال خود ایمنی آرتریت مانند آرتریت روماتوئید و آرتریت پسوریاتیک رخ می‌دهد.
ضعف
آرتروز زانو می‌تواند باعث ضعف در عضلات حمایت‌کننده‌ای شود که مفاصل زانو و ران را احاطه کرده‌اند. درنتیجه آن خم کردن زانوها و حرکات کاربردی که نیاز به استفاده از زانو دارند مانند راه رفتن، چمباتمه زدن و بالا رفتن از پله می‌تواند دردناک شود.
مشکلات راه رفتن
به دلیل ضعف عضلانی، بیماران مبتلا به ارتروز زانو اغلب با مشکل در راه رفتن مواجه می‌شوند. ازجمله رایج‌ترین مشکلات راه رفتن در افراد درگیر با این عارضه می‌توان به کندی سرعت راه رفتن، تغییر الگوی حرکتی و لنگیدن پا اشاره کرد.
تعادل ضعیف
از آنجا که عضلات ساق پای اطراف مفاصل زانو و مفصل ران اغلب با آرتروز زانو ضعیف می‌شوند، حفظ تعادل ممکن است دشوار شود؛ زیرا پاها از حمایت و ثبات کافی از سمت گروه‌های عضلانی مانند باسن و چهار سر ران برخوردار نخواهند بود.
علت آرتروز زانو در سنین مختلف
اگرچه آرتروز زانو ممکن است 45 درصد از افراد را در مقطعی از زندگی‌شان تحت تاثیر قرار دهد، اما هیچ‌کس علت دقیق آن را نمی‌داند. کارشناسان معتقدند که چندین عامل خطر احتمال ابتلا به آرتریت زانو را افزایش می‌دهد.
سن
احتمال ابتلا به آرتروز در زانو با افزایش سن بیشتر میشود. با گذشت زمان، غضروف زانو ضعیف‌تر و انعطاف‌پذیرتر شده و زانو بیشتر در معرض آسیب قرار میگیرد. درواقع، تحقیقات نشان داده‌اند که 19٪ از افراد بالای 45 سال و 37٪ از افراد بالای 60 سال به آرتروز زانو مبتلا هستند.
اضافه وزن
زانوها مفاصل تحمل‌کننده وزن هستند و احتمال ابتلا به آرتروز زانو در افرادی که چاق هستند دو برابر بیشتر از افرادی است که لاغرند. علاوه بر این، چاقی با التهاب کم و سیستمیک در سراسر بدن همراه است که می‌تواند ابتلا به آرتروز را تشدید کند.
ترومای مفصلی
شکستگی استخوان، آسیب جدی یا جراحی می‌توانند باعث آسیب به مفصل زانو شده و درنهایت ارتروز در زانو را به دنبال داشته باشند. علائم ممکن است تا سال‌ها پس از آسیب ظاهر نشوند. استئوآرتریت که در نتیجه آسیب قبلی ایجاد میشود، گاهی اوقات آرتریت پس از سانحه نامیده میشود.
سابقه خانوادگی
دقیقا مانند قد و مو، احتمال ابتلای فرد به این عارضه نیز می‌تواند تحت تاثیر ژنتیک باشد. احتمال ابتلای خانمی که مادرش آرتروز مفصل زانو دارد بیشتر از خانم دیگری است که مادرش این بیماری را نداشته است. به عقیده کارشناسان، حدود 40 تا 65 درصد موارد آرتروز ممکن است تحت تاثیر ژنتیک باشد.
بیماری یا نقص مادرزادی
نقرس یا آرتریت سپتیک و همچنین اختلالات متابولیک و شرایط مادرزادی می‌توانند خطر ابتلا به استئوآرتریت زانو را افزایش دهند.
استرس مفاصل و آسیب مزمن
افرادی که کارشان به گونه‌ای است که باید زمان زیادی را روی پاهایشان بایستند. انجام حرکات سنگین در حالت ایستاده می‌تواند ترومای کوچک در مفاصل زانو را به دنبال داشته باشد. با گذشت زمان این نوع تروما می‌تواند منجر به آرتروز شود. ورزشکارانی که در ورزش‌های پرتحرک مانند بسکتبال یا تنیس شرکت میکنند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو باشند.
ورزش نکردن
اگرچه فشار بیش‌ازحد روی مفصل زانو می‌تواند باعث آرتروز شود، فشار خیلی کم نیز می‌تواند یکی دیگر از عوامل خطر باشد. غضروف مفصل زانو باید در معرض استرس تحمل وزن قرار بگیرد تا سلامت و ترمیم غضروف را تشویق کند. مفصل زانو حاوی مایعی پر از مواد مغذی است که در سرتاسر کپسول مفصل در گردش است. حرکت، باعث تسهیل گردش مایع مفصلی خواهد شد.
ضعیف بودن عضلات
وقتی عضلات همسترینگ، چهار سر ران و ساق پا ضعیف باشند، فشار بیشتری بر غضروف زانو و استخوان زیرین وارد میشود. این استرس می‌تواند منجر به آرتروز زانو شود.
جنسیت
کارشناسان تخمین می‌زنند که زنان حدود 40 درصد بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آرتروز در زانو هستند.
درمان آرتروز مفصل زانو (با جراحی و بدون جراحی)
هرچه آرتروز زانو زودتر درمان شود، احتمال تسکین درد زانو بیشتر و احتمال بدتر شدن آن کمتر میشود. درمان این عارضه شامل درمان‌های غیر جراحی و جراحی است. به‌طورمعمول، ابتدا درمان‌های غیر جراحی امتحان میشود. جراحی معمولاً ضروری نیست و تنها زمانی توصیه میشود که روش‌های غیر جراحی علائم را به اندازه کافی کاهش نداده باشند.
روش‌های غیر جراحی
بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز مفصل زانو، از روش‌های جراحی وحشت دارند و به دنبال روش‌های جدیدی برای درمان غیر جراحی این عارضه هستند. دو مورد از بهترین روش‌های غیر جراحی برای درمان ارتروز در زانو شامل موارد زیر می‌شوند:
فیزیوتراپی
بیشتر برنامه‌های فیزیوتراپی ترکیبی از تقویت، کشش و حرکت‌های هوازی است. اهداف فیزیوتراپی برای آرتریت زانو عبارت‌اند از:
- تقویت عضلات اطراف زانو و همچنین باسن و لگن
- کشش عضلات سفت و غیرقابل انعطاف، مانند همسترینگ
- تشویق تبادل مایعات و مواد مغذی در بدن با تمرینات هوازی سبک، مانند پیاده‌روی، شنا، یا استخر درمانی
عضلات قوی و انعطاف‌پذیر بهتر می‌توانند از مفصل زانو حمایت کنند و در نتیجه فشار کمتری بر غضروف و استخوان آسیب‌دیده وارد میشود.
اب درمانی
به کمک آبدرمانی و انجام حرکات فیزیکی مخصوص و مناسب می‌توان عضلات مفصل آسیب‌دیده را تقویت کرد. گرمای آب در این روش می‌تواند باعث نرم شدن عضلات بدن شده و درد مفاصل را کاهش دهد. با کاهش میزان درد، انجام تمرینات ورزشی ساده‌تر و راحت‌تر خواهد بود.
از طرف دیگر آب می‌تواند باعث کاهش وزن شود و کاری کند مفاصل فشار کمتری را متحمل شوند. فشاری که پاها در آب برای حرکت کردن به عضلات وارد میکنند، باعث تقویت ماهیچه‌ها میشود.
3 روش جراحی برای درمان آرتروز
بیشتر افراد مبتلا به آرتروز زانو هرگز نیازی به جراحی نخواهند داشت. بااین‌حال، اگر علائم شدید باشد و سایر درمان‌ها موفق واقع نشوند، جراحی ممکن است یک گزینه درمانی باشد.
جراحی آرتروسکوپی
آرتروسکوپی نوعی روش کم تهاجمی برای درمان آرتروز است که در آن جراح، شکاف کوچکی را در مفصل زانو ایجاد کرده و لوله آرتروسکوپ را به محل درد می‌فرستد تا بتواند داخل مفصل را به طور کامل ببیند و اقدام به جراحی کند.
جراحی آرتروسکوپی به این دلیل کم تهاجمی در نظر گرفته میشود که برای انجام آن نیاز به ایجاد برش عمیق در بافت زانو نیست و اغلب به صورت سرپایی انجام میشود. بعد از انجام این عمل، بیمار همان روز از بیمارستان مرخص خواهد شد.
جراحی استئوتومی
استئوتومی یکی دیگر از روش‌های جراحی است که طی آن جراح به کمک یک وسیله خاص، بخشی از استخوان را برش می‌دهد. استئوتومی مواقعی انجام میشود که با خم شدن زانو وزن بدن به طور نامتعادل در سطح مفصل توزیع شود. در چنین حالتی جراح با ایجاد تغییراتی در استخوان درشت‌نی، تعادل را در سطح مفصل توزیع می‌کند.
این روش که بیشتر در افراد جوان انجام میشود، با تاثیری که روی یکنواخت شدن استخوان‌ها دارد، باعث میشود وزن بدن به طور یکنواخت روی غضروف مفصلی تقسیم شود.
جراحی تعویض مفصل زانو
آخرین گزینه درمانی برای بیماری آرتروز زانو، جراحی تعویض مفصل زانو است. این روش که آرتروپلاستی نیز نامیده میشود، روشی پرتهاجمی بوده که منجر به از بین رفتن درد و بازیابی عملکرد غضروف آسیب‌دیده مفصل زانو خواهد شد.
روش انجام کار به این صورت است که جراح قسمت‌های آسیب‌دیده غضروف را به طور کامل از مفصل زانو خارج کرده و آن را با یک مفصل مصنوعی از جنس فلز، پلاستیک و پلیمر جایگزین می‌کند.
چطور از آسیب‌های بیشتر آرتروز زانو جلوگیری کنیم؟
برخی از بهترین راه‌های پیشگیری از آسیب‌های بیشتر آرتروز زانو شامل موارد زیر می‌شوند:
کم کردن وزن بدن
به ازای هر یک کیلوگرمی که از وزن بدنتان کم می‌کنید، می‌توانید تا 4 کیلوگرم از فشار باری که به مفصل زانو وارد میشود را کاهش دهید. پس به ازای 10 کیلوگرم کاهش وزن، 40 کیلوگرم از فشار وارد شده به زانو کاسته میشود و فشار کمتر به معنای فرسودگی و پارگی کمتر در زانوها است که می‌تواند خطر ابتلا به آرتروز را کاهش دهد.
تقویت عضلات با ورزش
همان‌طور که گفته شد، آرتروز به دلیل از بین رفتن غضروف‌های مفصل زانو رخ می‌دهد. ورزش یکی از بهترین راه‌های جلوگیری از ابتلا به این عارضه است که با تاثیری که در تقویت عضلات پا دارد، می‌تواند از بروز آن پیشگیری کند.
عضلاتی که در اطراف مفصل قرار گرفته‌اند، از غضروف‌ها حمایت میکنند. به همین دلیل برای پیشگیری از ابتلا به آرتروز باید به ورزش‌هایی مانند حرکات کششی و شنا بپردازید که تاثیر خوبی در تقویت عضلات زانو و لگن دارند.
داشتن رژیم غذایی مناسب
رژیم‌های غذایی نامناسب، امکان ابتلا به بیماری‌های مختلف را کاهش می‌دهند. برای اینکه از ابتلا به آرتروز پیشگیری کنید، شیر کم‌چرب و دیگر مواد غذایی حاوی کلسیم، مواد حاوی امگا 3، مواد غذایی حاوی ویتامین دی و سبزی‌ها و ویتامین‌ها را در رژیم خود جای دهید.
