استئوکندریت دیسکان یا OCD وضعیتی است که طی آن مفصل دچار آسیب میشود. این عارضه غضروف را ناپایدار کرده و آن را در معرض خطر جدا شدن از استخوان قرار می‌دهد. اگرچه علت دقیق OCD ناشناخته است، اما بیشتر کودکان و ورزشکاران جوان بین 10 تا 20 سال را درگیر می‌کند. آقایان بیشتر از خانم‌ها در معرض خطر ابتلا قرار دارند. زانو، مچ پا و آرنج شایع‌ترین محل‌های درگیر در بیماری استئوکندریت دیسکان هستند. اگر این عارضه زود تشخیص داده شود، فیزیوتراپیست می‌تواند بدون جراحی آن را درمان کند. اگر هم جراحی نیاز باشد، فیزیوتراپیست ها می‌توانند به بیماران کمک کنند خیلی سریع‌تر به بهبودی برسند. در این مطلب از کلینیک اترس قصد داریم در مورد محل ایجاد این عارضه، دلایل ایجاد آن، راه‌های تشخیص، عوامل ایجادکننده، بهترین روش‌های درمان و راه‌های پیشگیری صحبت کنیم. با ما همراه شوید.
استئوکندریت دیسکان (Osteochondritis Dissecans) و محل ایجاد آن
در پاسخ به سوال استئوکندریت چیست باید بگوییم نوعی اختلال مفصلی است که در آن بخشی از استخوان و غضروف به دلیل نرسیدن خون به استخوان زیر غضروف مفصلی شروع به جدا شدن از بقیه استخوان می‌کند. استخوان و غضروف شل شده ممکن است در جای خود باقی بماند یا در ناحیه مفصل حرکت کند که در این صورت باعث ایجاد مفصل ناپایدار میشود. افراد مبتلا به این بیماری درد شدیدی دارند و اغلب نمی‌توانند مفصل خود را حرکت دهند.
بیماری استئوکندریت مخصوص مفاصل است و بیشتر زانو، آرنج و مچ پا را درگیر می‌کند. در برخی از موارد این عارضه مفاصل دیگری مانند لگن و شانه را نیز هدف قرار می‌دهد.
این بیماری دوره عود ندارد، اما برخی از بیماران کاهش علائم موقت را با درمان اشتباه می‌گیرند و بعد از برگشت علائم فکر می‌کنند این بیماری مفصلی دوباره برگشته است.
علائم بیماری Osteochondritis Dissecans (استئوکندریت دیسکان)
اگر استخوان و غضروف جدا شده از جای خود تکان نخورند و نزدیک به استخوان بزرگ‌تر باقی بمانند، ممکن است هیچ علائمی ایجاد نشود. اگر علائمی وجود داشته باشد، شامل موارد زیر خواهد بود:
- درد، ضعف یا تورم مفصل؛ اغلب بعد از انجام فعالیت‌های بدنی یا ورزشی
- کاهش دامنه حرکتی مانند ناتوانی در باز کردن کامل بازو یا پا. اگر استخوان و غضروف جداشده به ناحیه مفصلی بریزند، این احتمال بیشتر خواهد بود.
- سفتی مفاصل بعد از استراحت
- قفل شدن مفصل در یک موقعیت
- صدای کلیک هنگام حرکت مفصل
راه‌های تشخیص استئوکندریت دیسکان
برای تشخیص بیماری استئوکندریت دیسکان، پزشک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و ثبات مفصل را ارزیابی می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس که استخوان را نشان می‌دهد، محل ضایعه را مشخص می‌کند و اندازه آن را آشکار می‌کند.
- MRI همراه با سونوگرافی. این آزمایش‌ها می‌توانند تصاویر واضحی از غضروف آسیب‌دیده ایجاد کنند و نشان دهند آیا استخوان و غضروف جدا شده به ناحیه مفصلی منتقل شده‌اند یا خیر.
- سی‌تی‌اسکن که جزئیات داخلی بیشتری را نسبت به اشعه ایکس نشان می‌دهد. به کمک سی‌تی‌اسکن می‌توان استخوان، رگ‌های خونی و بافت‌های نرم را دید.
اگر بیمار مشکوک به استئوکندریت دیسکان خانوادگی باشد، آزمایش ژنتیکی می‌تواند تغییرات در ژن‌ها، کروموزوم‌ها و پروتئین‌ها را مشخص کند.
عوامل ایجادکننده استئوکندریت دیسکان
علت استئوکندریت دیسکان اغلب ناشناخته است. یکی از عوامل احتمالی این است که ضربه یا استرس مکرر به مفصل در طول زمان، برای مثال با ورزش کردن، می‌تواند منجر به این بیماری شود.
استئوکندریت خانوادگی ناشی از جهش (تغییرات) ارثی در ژن ACAN است که به عنوان منبع پروتئین سازنده غضروفی به نام آگرکان شناخته میشود. به دلیل جهش، پروتئین نمی‌تواند آن‌طور که باید غضروف بسازد، بنابراین غضروف ضعیف و ناپایدار میشود. بااین‌حال، مشخص نیست که چگونه غضروف ضعیف منجر به جدا شدن استخوان خواهد شد.
چه کسانی بیشتر به بیماری استئوکندریت دیسکان دچار می‌شوند؟
استئوکندریت اغلب در کودکان و نوجوانان 10 تا 20 ساله رخ می‌دهد، به ویژه در ورزشکاران جوان یا افرادی که فعالیت بدنی دارند. بااین‌حال، افراد در هر سنی می‌توانند به این بیماری مبتلا شوند.
در موارد نادر این عارضه ممکن است در بیش از یک مفصل یا بیش از یک عضو خانواده رخ دهد که به آن استئوکندریت خانوادگی گفته میشود. افرادی که به این عارضه مبتلا هستند، قد کوتاهی دارند و معمولا در اوایل کودکی مبتلا به استئوآرتریت-تجزیه استخوان و غضروف مفاصل-می‌شوند.
بهترین راه درمان استئوکندریت دیسکان به جز جراحی
بهترین راه درمان استئوکندریت دیسکان بدون جراحی، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپ یک برنامه درمانی خاص را با توجه به شرایط و اهداف هر بیمار طراحی خواهد کرد. این برنامه درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- راهنمای فعالیت: اگر OCD درمان نشود، با گذشت زمان بدتر خواهد شد. مرکز تخصصی فیزیوتراپی با داشتن متخصصان خبره می‌تواند در روند بهبودی همراه شما باشد. فیزیوتراپ یک برنامه تمرینی طراحی خواهد کرد تا به رفع مشکل در مفصل شما کمک کند. هدف این برنامه بازگرداندن عملکرد و سلامتی است.
- محدود کردن فعالیت‌های سنگین: اگر ضایعه استئوکندریت دیسکان مچ پا یا زانو را درگیر کرده باشد، فیزیوتراپیست شما ممکن است کاهش فشار وارد شده روی پا را توصیه کند. این می‌تواند شامل استفاده از دوچرخه یا شنا به جای دویدن باشد. همچنین ممکن است از شما بخواهد به جای راه رفتن از عصا یا ویلچر استفاده کنید.
- تمرینات دامنه حرکتی: یکی از شایع‌ترین علائم OCD محدودیت حرکت مفصل آسیب‌دیده است. فیزیوتراپ هرگونه محدودیت حرکتی را ارزیابی خواهد کرد. او حرکت مفصل آسیب‌دیده را با طرف دیگر بدن شما و محدوده طبیعی مورد انتظار مقایسه می‌کند. بر اساس نتایج به دست آمده، فیزیوتراپ بیمار را از طریق تمرینات مختلف برای بازگرداندن حرکت طبیعی راهنمایی خواهد کرد.
- تقویت عضلات: تقویت ماهیچه‌های اطراف مفصل آسیب‌دیده یک بخش ضروری از بازیابی عملکرد است. در افراد مبتلا به استئوکندریت دیسکان زانو، آرنج یا مچ پا، کاهش عملکرد عضلانی ممکن است در ابتدا مشهود نباشد. عملکرد عضلات ممکن است با پیشرفت آسیب به غضروف و استخوان بدتر شود. به عنوان مثال، عضلات در امتداد جلو و پشت ران (چهار سر ران و همسترینگ) از مفصل زانو عبور کرده و به کنترل حرکت و نیرو به استخوان‌های زانو کمک می‌کنند. تقویت عضلات ران و مرکزی نیز می‌تواند به تعادل میزان نیروی وارد بر مفاصل پا کمک کند.
- درمان دستی: فیزیوتراپ از درمان‌های دستی برای خرکت دادن و کشش آرام عضلات و مفاصل استفاده خواهد کرد. این درمان‌ها می‌توانند به بهبود حرکت، انعطاف‌پذیری و قدرت کمک کنند و بازگرداندن حرکت طبیعی مفصل در افراد مبتلا به آسیب‌های OCD را به همراه داشته باشند.
- روش‌های فیزیوتراپی: فیزیوتراپ می‌تواند از درمان‌هایی مانند یخ و گرما برای کمک به مدیریت درد استفاده کند.
راه‌های پیشگیری
پیشگیری از ابتلا به این عارضه سخت است، زیرا عوامل ایجادکننده آن دقیقا مشخص نیست. خردسالانی که ورزش می‌کنند می‌توانند اقدامانی را همچون پوشیدن پد و وسایل محافظ برای محافظت از مفاصل خود انجام دهند.
همچنین بسیار مهم است که تکنیک‌های بدنی مناسب را حین ورزش به کار ببرند. قبل از ورزش حرکات کششی انجام دهند و خودشان را گرم کنند و بعد از ورزش، حرکات کششی انجام دهند و خودشان را سرد کنند.
آنچه در این مقاله خواندیم
بزرگسالان معمولا برای درمان استئوکندریت دیسکان نیاز به جراحی دارند، در حالی که کودکان و نوجوانان اغلب می‌توانند با درمان غیر جراحی بهبود پیدا کنند. درمان‌های طبیعی مانند استراحت، حرکت‌درمانی و فیزیوتراپی می‌توانند برای افرادی که نیازی به جراحی ندارند و به عنوان درمان‌های مکمل در ترکیب با جراحی مفید باشند؛ البته به شرطی که به نکات مراقبتی بعد از فیزیوتراپی توجه شود. فرد نباید بدون مشورت با پزشک اقدام به درمان استئوکندریت دیسکان کند. این وضعیت ممکن است بدون درمان مناسب بدتر شود.
منابع:
www.choosept.com
www.childrenshospital.org
my.clevelandclinic.org
