سکته مغزی که به‌عنوان “قاتل خاموش” نیز شناخته میشود یک عارضه ناگهانی و جدی است که به دلیل انسداد یا پارگی عروق مغزی رخ می‌دهد و می‌تواند اختلالات شدیدی در عملکرد مغز و بدن ایجاد کند. علائم سکته مغزی شامل ضعف یا فلج در یک یا هر دو طرف بدن، مشکلات گفتاری و درک کلام، تاری دید یا ازدست‌دادن بینایی، سردرد شدید ناگهانی، و عدم تعادل است. علاوه بر مشکلات حرکتی، سکته مغزی می‌تواند عوارض عصبی و حسی متعددی ایجاد کند. اختلالات حسی مانند کاهش حس لامسه، دما، و تغییر در احساسات پوستی از جمله این عوارض هستند. همچنین، اختلالات شناختی و حافظه، مشکلات گفتاری و بلع و اختلالات تعادل و هماهنگی از دیگر عوارض شایع هستند.
با استفاده از روش‌های نوین مانند: ورزش‌درمانی، فیزیوتراپی، آبدرمانی، و تحریک مغناطیسی مغز، می‌توان به کم‌کردن شدت این عوارض کمک کرد و زندگی فرد را به مسیر طبیعی خود بازگرداند. در ادامه این مقاله به مهم‌ترین تمرینات توانبخشی سکته مغزی خواهیم پرداخت.
تمرینات دست بعد از سکته مغزی (ساده تا پیشرفته)
ورزش بعد از سکته مغزی از مهم‌ترین مراحل پس از سکته مغزی است. در ادامه این مقاله بهترین حرکات فیزیوتراپی بعد از سکته را با جزئیات کامل بیان خواهیم کرد.
تمرینات ساده
- پیچاندن مچ دست با بطری آب: یکی از تمرینات دست بعد از سکته مغزی پیچاندن مچ دست با استفاده از یک بطری آب است. یک بطری آب را با مچ دست به‌صورت دورانی حرکت دهید تا دامنه حرکتی دستتان بهتر شود.
- باز و بسته کردن انگشتان: برای افزایش توان حرکتی انگشتان دستانتان باید آنها را به طور مکرر باز و بسته کنید.
- کشیدن خمیر پاتی با انگشتان دستانتان: برای هماهنگی و قدرت دست خمیر پاتی را با انگشتان کشیده و باز کنید.
تمرینات متوسط
- گرفتن توپ: توپ را در کف دست قرار داده و فشار دهید تا قدرت‌گرفتن انگشتان افزایش یابد.
- حرکت قیچی با خمیر پاتی: خمیر پاتی را دور دو انگشت قرار دهید و سعی کنید انگشتان را از هم باز کنید.
- چرخش بطری: بطری را در کف دست قرار داده و با جمع‌کردن انگشتان، بطری را بچرخانید.
تمرینات پیشرفته
- باز کردن انگشت شست: توپ را بین شصت و دو انگشت قرار دهید و سعی کنید شست را باز کنید.
- حرکت آپوزیشن: توپ را در کف دست قرار دهید و با شست، توپ را به سمت انگشت کوچک ببرید.
- کشیدن مداد: مداد را با نوک انگشتان کشیده تا دقت و هماهنگی دست افزایش یابد.
این تمرینات باید تحت نظارت فیزیوتراپیست‌های متخصص در اترس کلینیک انجام شوند.
مطلب پیشنهادی: چگونه ورزش‌درمانی می‌تواند درد گردن را کاهش دهد؟
تمرینات شانه و بازو برای بیماران سکته مغزی
تمرینات شانه
- بازکننده‌های شانه: این تمرین به تقویت عضلات شانه و جلوگیری از شرایط دردناک مانند شانه یخ‌زده کمک می‌کند. با استفاده از باند مقاومتی یا وزنه‌های سبک، بازو را به سمت عقربه‌های ساعت و خلاف آن بچرخانید.
- تحمل وزن بر روی دست مبتلا: در حالت نشسته، وزن خود را بر روی بازوی مبتلا قرار دهید تا جایی که پای مخالف از زمین جدا شود. این کار را برای ۱۰ ثانیه تکرار کنید.
- کشش عصایی (بازو): دست آسیب‌دیده را روی یک عصا قرار دهید و دست غیر مبتلا را در بالا قرار دهید. به‌آرامی به عصا تکیه دهید تا کشش ملایمی در بازوی آسیب‌دیده احساس شود. این کار را ۳ ثانیه نگه دارید و ۵ بار تکرار کنید.
تمرینات بازو
- حرکات دایره‌وار روی میز: یک بطری آب را با دست آسیب‌دیده نگه دارید و آرنج را به بدن بچسبانید. سپس، بازو را در زاویه ۹۰ درجه خم کنید و به سمت خارج بدن ببرید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
- چرخش خارجی بازو: یک بطری آب را با دست آسیب‌دیده بگیرید و آرنج را به پهلو بچسبانید. سپس، بازو را به سمت بالا باز کنید تا ساعد به طرفین درآید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
- جلو آوردن بازو: روی سطح صافی به پشت دراز بکشید و مچ دست مبتلا را با دست دیگر بگیرید. درحالی‌که آرنج صاف است، دست مبتلا را به سمت بالای سر ببرید و سپس به حالت اول برگردید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
مطلب پیشنهادی: روش های درمان زانو درد
تمرینات مخصوص مچ، ساعد و انگشتان بعد از سکته مغزی
تمرینات مچ
- پیچاندن مچ دست: با استفاده از یک بطری آب، مچ دست را به‌صورت دورانی حرکت دهید تا دامنه حرکتی بهبود یابد. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
- کشش مچ: دست آسیب‌دیده را با دست سالم حمایت کنید و مچ را به سمت پایین بکشید. این کار را ۵ ثانیه نگه دارید و ۵ بار تکرار کنید.
- باز و بسته کردن مچ: مچ دست را به سمت بالا و پایین خم کنید. این حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.
تمرینات ساعد
- کشیدن خمیر پاتی: خمیر پاتی را با دست آسیب‌دیده کشیده و باز کنید تا هماهنگی و قدرت دست بهبود یابد.
- چرخش ساعد: دست را در زاویه ۹۰ درجه خم کنید و ساعد را به سمت بالا و پایین بچرخانید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
- فشاردادن توپ: یک توپ کوچک را در کف دست قرار دهید و با ساعد فشار دهید. این کار را ۵ ثانیه نگه دارید و ۵ بار تکرار کنید.
تمرینات انگشتان
- گرفتن و رهاکردن توپ کوچک: یک توپ کوچک را با نوک انگشتان بگیرید و رها کنید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
- نیشگون‌گرفتن: انگشت شست را با انگشتان دیگر درگیر کنید و به‌آرامی فشار دهید. این کار را ۵ ثانیه نگه دارید و ۵ بار تکرار کنید.
- باز و بسته کردن انگشتان: انگشتان را به طور مکرر باز و بسته کنید تا توان حرکتی افزایش یابد. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید
تمرینات تعادلی برای کاهش خطر زمین‌خوردن
تمرینات سبک برای حفظ تعادل
- ایستادن به‌صورت پا جفت: در یک محیط امن، با پاهای کنار هم ایستاده و تعادل خود را حفظ کنید. این کار را با چشمان باز و بسته تکرار کنید تا حس تعادل شما تقویت شود.
- چرخش تنه: چرخش تنه ورزش تعادلی برای سکته مغزی است. در حالت ایستاده، تنه خود را به چپ و راست بچرخانید. این کار را با دست‌های دراز شده به طرفین برای حفظ تعادل انجام دهید.
- بلندشدن از صندلی: روی یک صندلی بنشینید و با استفاده از دستگیره‌ها یا کمک یک نفر، بلند شوید و دوباره بنشینید. این کار را به‌آرامی و با کنترل تکرار کنید.
- ایستادن روی یک پا: در یک محیط ایمن، روی یک پا ایستاده و پایی دیگر را از زمین بلند کنید. این کار را برای هر پا به مدت ۱۰ ثانیه تکرار کنید.
تمرینات تعادلی در حالت چهاردست‌وپا
- حرکت دست‌وپا در حالت چهاردست‌وپا: در حالت چهاردست‌وپا، دست راست و پا چپ را هم‌زمان بلند کنید و به‌آرامی پایین بگذارید. سپس دست چپ و پا راست را تکرار کنید. این کار را ۵ بار برای هر طرف انجام دهید.
- جابه‌جایی وزن در حالت چهاردست‌وپا: در حالت چهاردست‌وپا، وزن خود را به سمت جلو و عقب منتقل کنید. این کار را به‌آرامی و با کنترل تکرار کنید تا تعادل شما بهبود یابد.
تمرینات پا برای بازگشت عملکرد اندام تحتانی
تمرینات نشسته
- باز و بسته کردن پا: بازبسته کردن پا یکی از تمرینات پا برای بیماران سکته‌ای است. در حالت نشسته، پاها را به سمت جلو و عقب خم کنید تا عضلات داخلی و خارجی پا تقویت شوند. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.
- کشش پا به سمت شکم: در حالت نشسته، یک پا را به سمت شکم بکشید تا عضلات ران و پشت ران کشیده شوند. این کار را برای هر پا ۵ بار تکرار کنید.
- عبور دادن پا از روی پا: در حالت نشسته، یک پا را روی دیگری قرار دهید و به آرامی به سمت عقب خم کنید تا کشش در مچ پا ایجاد شود. این کار را برای هر پا ۵ بار تکرار کنید.
تمرینات ایستاده
- ایستادن روی یک پا: در یک محیط ایمن، روی یک پا ایستاده و پایی دیگر را از زمین بلند کنید. این کار را برای هر پا به مدت ۱۰ ثانیه تکرار کنید تا تعادل و قدرت پا افزایش یابد.
- بلند کردن پا در حالت ایستاده: در حالت ایستاده، یک پا را به سمت جلو یا عقب بلند کنید تا عضلات ران و لگن تقویت شوند. این کار را برای هر پا ۱۰ بار تکرار کنید.
- راه رفتن با حمایت: در یک محیط ایمن، با حمایت یک نفر یا عصا، به آرامی راه بروید تا تعادل و قدرت اندام تحتانی افزایش یابد.
تمرینات پیشرفته
- پل زدن: در حالت دراز کشیده به پشت، زانوها را خم کنید و کمر را از زمین بلند کنید تا عضلات تنه و ران تقویت شوند. این کار را ۵ بار تکرار کنید.
- دوچرخه زدن در حالت دراز کشیده: در حالت دراز کشیده به پشت، پاها را به شکل دوچرخه‌سواری حرکت دهید تا عضلات ران و لگن تقویت شوند. این کار را به مدت ۳۰ ثانیه تکرار کنید.
تمرینات تنه و کمر برای قدرت مرکز بدن
تمرینات در حالت خوابیده
- پل باسن (Glute Bridge): در حالت دراز کشیده به پشت، زانوها را خم کنید و کمر را از زمین بلند کنید تا عضلات تنه و ران تقویت شوند. این کار را ۵ بار تکرار کنید.
- حرکت سوپرمن (Superman): در حالت دراز کشیده به شکم، دست‌ها و پاها را به سمت بالا بکشید تا عضلات مرکزی و کمر تقویت شوند. این کار را ۵ بار تکرار کنید.
- دد باگ (Dead Bug): در حالت دراز کشیده به پشت، دست‌ها را به سمت سقف و پاها را به سمت سقف بکشید. سپس، دست راست و پای چپ را به سمت زمین نزدیک کنید و بعد از چند ثانیه به حالت اول برگردید. این کار را برای هر طرف ۵ بار تکرار کنید.
تمرینات در حالت نشسته
- کشش نشسته با پاهای باز: روی زمین بنشینید و پاها را به صورت حرف V باز کنید. سپس، پای چپ را خم کنید و کف پای چپ را به سمت زانوی راست بیاورید. از کمر به سمت جلو خم شوید و دست‌ها را به سمت پای راست دراز کنید. این کار را برای هر طرف ۵ بار تکرار کنید.
- کگل: در حالت نشسته، عضلات کف لگن را منقبض کنید و به مدت ۵ ثانیه نگه دارید. سپس، عضلات را شل کنید. این کار را ۱۰ بار تکرار کنید.مطلب پیشنهادی: ورزش درمانی برای بیماران ام اس
تمرینات در حالت ایستاده یا چهار دست‌وپا
- پلانک: در حالت چهار دست‌وپا، بدن را صاف نگه دارید تا عضلات مرکزی و کمر تقویت شوند. این کار را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه تکرار کنید.
- چرخاندن زانو: در حالت چهار دست‌وپا، یک زانو را به سمت سینه بکشید و سپس به حالت اول برگردید. این کار را برای هر پا ۵ بار تکرار کنید.
تمرینات هوازی مناسب برای بیماران سکته مغزی
پیاده‌روی سبک
- پیاده‌روی در محیط ایمن: پیاده‌روی در یک مسیر صاف و ایمن، به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز، می‌تواند به تقویت سیستم قلبی-عروقی و افزایش استقامت کمک کند.
- پیاده‌روی با حمایت: اگر بیمار نیاز به حمایت دارد، می‌توان از عصا یا همراهی یک نفر استفاده کرد تا ایمنی بیشتر تضمین شود.
دوچرخه ثابت
- استفاده از دوچرخه ثابت: دوچرخه‌سواری در خانه با دوچرخه ثابت، به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز، می‌تواند به تقویت عضلات پا و افزایش استقامت قلبی کمک کند.
- تنظیم مقاومت: مقاومت دوچرخه را به تدریج افزایش دهید تا چالش تمرین بیشتر شود.
رژه نشسته
- رژه نشسته با دستگیره: در این حرکت روی یک صندلی بنشینید، پاها را به طور متناوب بالا و پایین ببرید تا عضلات پا و قلب شما تقویت شوند.
- افزایش سرعت: به تدریج سرعت رژه را افزایش دهید تا چالش تمرین بیشتر شود.
آبدرمانی
- شنا یا قدم‌زدن در آب: شنا یا قدم‌زدن در آب به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز می‌تواند به تقویت عضلات و قلب کمک کند و در عین حال وزن بدن را کاهش دهد.
- حرکات کششی در آب: انجام حرکات کششی در آب یا آبدرمانی می‌تواند به انعطاف‌پذیری و کاهش درد کمک کند.
آبدرمانی و ماساژ در روند توانبخشی سکته مغزی
آبدرمانی
آبدرمانی یا هیدروتراپی، یک روش توانبخشی مؤثر برای بیماران سکته مغزی است که باعث بهبود عملکرد جسمی فرد بیمار میشود. این روش در اترس کلینیک در استخرهای درمانی با آب گرم یا دمای اتاق انجام میشود و شامل تمریناتی برای تقویت عضلات نواحی آسیب‌دیده، بهبود دامنه حرکتی و افزایش تعادل است. آبدرمانی به دلیل شناوری و مقاومت طبیعی آب، محیطی امن و مؤثر برای تمرینات فراهم می‌کند و به بیماران اجازه می‌دهد تا بدون واردکردن فشار زیاد به مفاصل، حرکات خود را بهبود بخشند.
فواید آبدرمانی:
- کاهش اسپاسم: آبدرمانی به کاهش اسپاسم عضلانی کمک می‌کند و باعث شل‌شدن عضلات سفت شده در بیماران سکته مغزی میشود.
- افزایش گردش خون: فشار آب به گردش خون بیشتر کمک می‌کند و به بهبود سلامت قلبی – عروقی می‌انجامد.
- تحریک عضلات: مقاومت آب به تقویت عضلات ضعیف کمک می‌کند و باعث افزایش استقامت و قدرت بدنی میشود.
ماساژ با روغن‌های گیاهی
ماساژ با روغن‌های گیاهی نیز می‌تواند در روند توانبخشی سکته مغزی مؤثر باشد. این روش نه‌تنها به کاهش اسپاسم و درد کمک می‌کند، بلکه به افزایش گردش خون و شل‌شدن عضلات نیز می‌انجامد. استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن‌زیتون، روغن بادام، یا روغن اسطوخودوس می‌تواند باعث آرامش و کاهش تنش عضلانی نواحی آسیب‌دیده شود.
فواید ماساژ:
- کاهش اسپاسم: ماساژ به شل‌شدن عضلات و کاهش اسپاسم کمک می‌کند.
- افزایش گردش خون: ماساژ به افزایش گردش خون و تحریک عضلات کمک می‌کند.
- آرامش و کاهش تنش: ماساژ با روغن‌های گیاهی به آرامش و کاهش تنش عضلانی می‌انجامد.
نکات مهم قبل از شروع تمرینات توانبخشی سکته مغزی
قبل از شروع تمرینات توانبخشی پس از سکته مغزی، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آنها توجه کرد:
- مشاوره با پزشک یا فیزیوتراپیست: قبل از شروع هرگونه تمرین، ضروری است که با یک پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید. آنها می‌توانند برنامه‌ای متناسب با شرایط جسمی و توانایی‌های بیمار طراحی کنند تا از ایمنی و اثربخشی تمرینات اطمینان حاصل شود.
- شروع با حرکات ساده: تمرینات باید از حرکات ساده آغاز شوند و به‌تدریج با افزایش توانایی بیمار، به حرکات پیچیده‌تر تبدیل شوند. این رویکرد به پیشگیری از آسیب بیشتر و ایجاد انگیزه در بیمار کمک می‌کند.
- اولویت قراردادن امنیت و راحتی: بیمار باید در طول تمرینات، امنیت و راحتی خود را در اولویت قرار دهد. استفاده از تجهیزات حمایتی مانند عصا یا صندلی در صورت نیاز، و انجام تمرینات در یک محیط ایمن و بدون خطر زمین‌خوردن، بسیار مهم است.
- تکرار منظم و تدریجی: تکرار منظم تمرینات به بهبود تدریجی توانایی‌های جسمی کمک می‌کند. همچنین، افزایش تدریجی تعداد تکرارها و شدت تمرینات به پیشرفت بیشتر منجر میشود
