فیزیوتراپیست‌ها از پرتودرمانی مادون قرمز، یک روش درمانی نوین، برای کمک به بیماران در مدیریت دردهای حاد یا مزمن استفاده میکنند. نور مادون قرمز با طول موج بلندتر خود قادر است به لایه‌های عمیق‌تری از پوست نفوذ کند و عمق بیشتری را هدف قرار دهد. این نور میتواند تا عمق 2 تا 7 سانتی‌متر به لایه‌های داخلی پوست نفوذ کند. نور مادون قرمز روی نواحی متمرکز میشود که در آنها درد، التهاب یا سایر مشکلات درمانی به وضوح مشاهده می‌شوند.
پرتودرمانی مادون قرمز که به نور درمانی نیز معروف است، یکی از پرتوهای مفید در فیزیوتراپی برای مدیریت دردهای حاد یا مزمن مفصلی و عضلانی بیماران است. این روش درمانی طبیعی و بدون درد بوده و میتواند فواید بسیاری برای سلامتی داشته باشد بدون اینکه آسیبی به پوست وارد کند. به دلیل اثربخشی و کارآیی آن، این درمان به طور گسترده‌ای در فیزیوتراپی استفاده میشود.
چرا پرتو درمانی مادون قرمز به طور گسترده در درمان عضلات استفاده میشود؟
برخلاف اشعه ماوراء بنفش که میتواند آسیب‌های جدی به سلول‌ها و بافتهای بدن وارد کند، نور مادون قرمز کاملاً بیخطر است. فناوری درمان با مادون قرمز به افراد این امکان را می‌دهد که از مزایای نور خورشید بهره‌مند شوند، بدون آنکه در معرض اشعه‌های مضر فرابنفش قرار بگیرند.
نور مادون قرمز توسط گیرنده‌های نوری موجود در سلول‌ها جذب میشود و یک سری فرآیندهای متابولیک را آغاز میکند که موجب تحریک فرآیندهای طبیعی بدن در سطح سلولی میشود. این نور قادر است به عضلات، اعصاب و حتی استخوان‌ها نفوذ کند. نیتریک اکسید، که به عنوان عامل اصلی اثربخشی این درمان شناخته میشود، باعث شل شدن شریان‌ها، جلوگیری از تجمع پلاکت‌ها در رگ‌ها، مبارزه با رادیکال‌های آزاد برای کاهش استرس اکسیداتیو و تنظیم فشار خون میشود.
اشعه مادون قرمز در دستگاهی به نام لامپ مادون قرمز در فیزیوتراپی استفاده میشود. این درمان در کاهش درد، کاهش التهاب و تسریع فرآیند بهبود زخم و ترمیم بافتهای آسیب‌دیده موثر است. به همین دلیل، پرتو درمانی مادون قرمز یکی از کارآمدترین روش‌های درمانی برای بهبود شرایط التهابی به شمار می‌آید.
معایب و عوارض جانبی استفاده از لامپ مادون قرمز در فیزیوتراپی
استفاده از لامپ مادون قرمز در فیزیوتراپی با وجود فواید بسیاری که دارد، ممکن است در صورت عدم رعایت نکات ایمنی یا استفاده نادرست، معایب و عوارضی به همراه داشته باشد. در ادامه به برخی از معایب و خطرات احتمالی استفاده از لامپ مادون قرمز در فیزیوتراپی اشاره میشود:
1. خطر سوختگی پوست
اگر لامپ در فاصله نامناسب (کمتر از ۵۰ سانتی‌متر) از بدن قرار گیرد یا شدت امواج بیش از حد باشد، ممکن است باعث سوختگی سطحی یا آسیب به بافتهای پوست شود. افرادی که پوست حساس دارند یا مشکلات گردش خون (مانند بیماران دیابتی) دارند، بیشتر در معرض این خطر هستند.
2. آسیب به چشم
تابش مستقیم نور مادون قرمز به چشم میتواند باعث آسیب به قرنیه، عدسی و شبکیه شود. در موارد شدید، قرارگیری طولانی‌مدت در معرض این امواج ممکن است منجر به آب مروارید گردد. برای جلوگیری از این خطر، استفاده از عینک محافظ یا پوشاندن چشمها با پارچه نمدار ضروری است.
3. گرمازدگی و سردرد
قرارگیری طولانی‌مدت در معرض امواج مادون قرمز، به ویژه در نواحی حساس مانند سر، ممکن است باعث گرمازدگی، سردرد، سرگیجه یا حالت تهوع شود. این عوارض معمولاً در صورت استفاده بیش از حد یا عدم رعایت فاصله ایمنی رخ می‌دهند.
4. خشکی پوست
استفاده مکرر و طولانی‌مدت از لامپ مادون قرمز ممکن است باعث کاهش رطوبت پوست و ایجاد خشکی یا تحریک پوستی شود.
5. منع استفاده برای برخی افراد
- بیماران با ایمپلنت فلزی یا پیس میکر: امواج مادون قرمز ممکن است باعث گرم شدن ایمپلنت‌ها و آسیب به بافتهای اطراف شوند.
- افراد با تومورهای بدخیم: گرمای ناشی از امواج مادون قرمز ممکن است رشد تومور را تسریع کند.
- زنان باردار: استفاده از لامپ مادون قرمز در ناحیه شکم یا کمر ممکن است برای جنین خطرناک باشد.
- بیماران دیابتی یا افراد با حسگر دمای کاهش یافته: این افراد ممکن است متوجه گرمای بیش از حد نشوند و در معرض سوختگی قرار گیرند.
6. خطرات ناشی از استفاده نادرست
- زمان نامناسب جلسات: استفاده بیش از حد (بیش از ۲۰-۳۰ دقیقه در هر جلسه) ممکن است باعث آسیب بافتی شود.
- عدم رعایت فاصله ایمنی: قرارگیری لامپ در فاصله کمتر از ۵۰ سانتی‌متر از بدن، خطر سوختگی را افزایش می‌دهد.
- استفاده در نواحی حساس: تابش مستقیم به نواحی مانند چشم، غدد تیروئید یا اندام‌های تناسلی ممکن است خطرناک باشد.
7. محدودیت در درمان برخی شرایط
لامپ مادون قرمز برای درمان آسیب‌های عمیق (مانند شکستگی استخوان) یا التهاب‌های شدید مؤثر نیست و ممکن است حتی باعث تشدید علائم شود.
مزایای استفاده از درمان مادون قرمز در فیزیوتراپی
درمان با نور مادون قرمز به دلیل تأثیرات مثبت آن بر روی گردش خون و افزایش سطح اکسید نیتریک، میتواند به بهبود جریان خون کمک کند. این امر باعث افزایش اکسیژن‌رسانی و تأمین مواد مغذی به بافتهای آسیب‌دیده میشود و از لخته شدن خون جلوگیری میکند. بنابراین، درمان مادون قرمز به یک روش مؤثر و ایمن برای کاهش درد و التهاب تبدیل میشود.
پس از آسیب‌های عضلانی، درمان مادون قرمز باعث بهبود عملکرد میتوکندری در سلول‌ها میشود که منجر به رشد و ترمیم سلول‌ها و بافتهای عضلانی جدید می‌گردد. همچنین، پرتوهای مادون قرمز مورد استفاده در فیزیوتراپی برای درمان عضلات، تأثیرات چشمگیری در سم‌زدایی از کلیه‌ها، سیستم تنفسی و کبد نشان داده است.
درمان مادون قرمز در فیزیوتراپی به‌ویژه در درمان انواع مختلف دردها و شرایط سلامتی کاربرد دارد، از جمله آرتریت، بورسیت، کمردرد، ترومای بلانت، گردن درد، سندرم تونل کارپال، نوروپاتی دیابتی، آرتریت روماتوئید، سیاتیک، درد مفاصل گیجگاهی فکی (TMJ)، تاندونیت و تاندونوز. این درمان حتی در مراقبت‌های پس از جراحی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. مطالعات نشان می‌دهند که درمان مادون قرمز همچنین میتواند به‌عنوان یک درمان بالقوه برای سرطان در نظر گرفته شود.
اقدامات احتیاطی در پرتودرمانی مادون قرمز
برای دستیابی به بهترین نتایج و حفظ ایمنی، مدت زمان درمان با پرتودرمانی مادون قرمز نباید بیش از 10 تا 15 دقیقه باشد. این مدت زمان را می‌توان در صورت لزوم چندین بار تکرار کرد.
پرتودرمانی مادون قرمز در فیزیوتراپی ممکن است برای زنان باردار و بیمارانی که تحت عمل تعویض مفصل ران یا زانو قرار گرفته‌اند، مناسب نباشد. همچنین، بیماران دارای ایمپلنت فلزی در بدن باید از این درمان خودداری کنند. علاوه بر این، بیمارانی که داروهای حساس به نور مانند لیتیوم، ملاتونین و برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مصرف میکنند، باید تحت نظر پزشک قرار گیرند تا از قرار گرفتن در معرض اشعه مادون قرمز جلوگیری شود.
آماده‌سازی بیمار برای پرتودرمانی مادون قرمز در کلینیک اترس
مراقبت از بیمار در کلینیک فیزیوتراپی اترس بر اساس نیازهای فردی او سفارشی میشود. فیزیوتراپیست‌های مجرب و آموزش‌دیده با استفاده از فناوری پیشرفته، طرح درمان را ارزیابی، تشخیص و آماده میکنند.
مقدمات اولیه که همیشه انجام میشود، شامل دراز کشیدن راحت بیمار است. قسمتی از بدن که قرار است درمان شود در معرض دید قرار می‌گیرد و باقی بدن پوشانده میشود. از چشمها و سایر اندام‌های حساس به‌طور ویژه مراقبت میشود. همچنین، اجسام فلزی مانند حلقه‌ها و سنجاق‌ها از بدن حذف می‌شوند. قبل از شروع درمان، وضعیت پوستی بیمار نیز بررسی میشود.
سوالات متداول درباره اشعه مادون قرمز در فیزیوتراپی
- عوارض اشعه مادون قرمز در فیزیوتراپی چیست؟
اشعه مادون قرمز ممکن است در صورتی که به درستی استفاده نشود، عوارضی مانند سوختگی سطحی پوست، آسیب به چشم، گرمازدگی، سردرد، و سرگیجه ایجاد کند. همچنین برای برخی بیماران خاص مانند افراد با ایمپلنت فلزی، پیس میکر قلبی، یا زنان باردار، استفاده از آن توصیه نمیشود. - اثر اشعه مادون قرمز بر پوست و بدن چگونه است؟
نور مادون قرمز میتواند گردش خون را افزایش داده و به تسریع ترمیم زخمها کمک کند. همچنین میتواند التهاب را کاهش دهد و عضلات را شل کند. با این حال، در صورت استفاده نادرست، ممکن است دمای پوست افزایش یافته و خشکی پوست رخ دهد. - فواید نور قرمز در فیزیوتراپی چیست؟
نور قرمز میتواند به کاهش درد، بهبود دامنه حرکتی مفاصل، تسریع بهبود آسیبها و تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند. - آیا استفاده از لامپ مادون قرمز برای فیزیوتراپی بیخطر است؟
بله، استفاده از لامپ مادون قرمز بیخطر است به شرطی که فاصله مناسب از بدن رعایت شده و از تابش مستقیم به چشم جلوگیری شود. همچنین باید مدت زمان استفاده محدود به ۱۰-۲۰ دقیقه باشد. - دستگاههای مادون قرمز در فیزیوتراپی چگونه عمل میکنند؟
این دستگاهها امواج مادون قرمز را به بافتهای عمیق بدن منتقل میکنند، که باعث افزایش جریان خون و تسهیل ترمیم بافتها میشود. آنها همچنین اثرات غیرحرارتی دارند که به بازسازی سلولی کمک میکند. - مدت زمان استفاده از لامپ مادون قرمز در فیزیوتراپی چقدر است؟
هر جلسه درمانی معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد. تعداد جلسات نیز به تشخیص فیزیوتراپیست بستگی دارد، اما معمولاً ۲-۳ جلسه در هفته برای ۴-۶ هفته توصیه میشود. - آیا مادون قرمز برای چشم ضرر دارد؟
تابش مستقیم مادون قرمز به چشم میتواند آسیبهایی مانند آب مروارید ایجاد کند. برای جلوگیری از این خطر، استفاده از عینکهای محافظ یا پوشاندن چشمها با پارچه نمدار در طول درمان ضروری است.
