زانوی ضربدری یا زانوی ایکس (x) یا بهتر است از اسم تخصصی آن یعنی ژنووالگوم (Genu Valgum) استفاده کنیم، وضعیتی است که در آن پاها به داخل خم می‌شوند و باعث میشود زانوها هنگام ایستادن به هم نزدیک باشند یا با هم تماس پیدا کنند، در حالی که مچ‌پاها همچنان فاصله دارند. این حالت می‌تواند نه تنها زیبایی طبیعی پاها را مختل کند، بلکه منجر به ناراحتی، ناپایداری و تغییر در الگوی راه رفتن فرد نیز میشود. در بسیاری از موارد، درمان این وضعیت به فیزیوتراپی نیازمند است.
فیزیوتراپی زانوی ایکس، با تمرینات و تکنیک‌های خاص خود، می‌تواند در اصلاح این اختلال و بازیابی توازن و عملکرد پا نقش موثری داشته باشد. در این مطلب، به بررسی زانوی ضربدری و حرکات اصلاحی آن خواهیم پرداخت. اما برخی از این حرکات اصلاحی شامل: نشستن به شکل پروانه ای، تمرینات همراه با کش، لانگز از کنار و سایر تمریناتی است که در ادامه همراه با تصویر هر یک از آنها را نمایش می دهیم.
نحوه تشخیص پای ضربدری (ایکس)
برای تشخیص زانوی ضربدری، یک متخصص سلامت ابتدا معاینه‌ای فیزیکی انجام می‌دهد و ممکن است از آزمون‌های تصویری استفاده کند تا شدت وضعیت را ارزیابی کند. در معاینه فیزیکی، متخصص سلامت پاها در حالت ایستاده و راه رفتن بیمار را مشاهده می‌کند، به دنبال هر نوع درد یا ناراحتی می‌گردد و محدودیت حرکت زانوها و مچ‌پاها را ارزیابی می‌کند.
برای دقت بیشتر، پزشک ممکن است از تصاویر اشعه X استفاده کند که می‌تواند در تعیین میزان خمش پاها و وجود هر نوع نقص استخوانی یا مفصلی کمک کند. در برخی موارد، ممکن است از ام آر آی یا سی تی اسکن برای ارزیابی بافت‌های نرم و غضروف در مفصل زانو استفاده شود.
اگر متخصص مشکوک به وجود یک بیماری زمینه‌ای برای زانوی ضربدری باشد، از آزمایش‌های اضافی برای ارزیابی شرایط استفاده می‌کند.
بعد از تشخیص، متخصص، یک برنامه درمانی بر اساس شدت وضعیت و هر نوع مشکلات پزشکی پایه‌ای تهیه می‌کند. گزینه‌های درمانی ممکن است شامل استفاده از زانوبند، فیزیوتراپی زانو، تمرینات برای تقویت عضلات اطراف زانو یا در موارد شدید، جراحی باشد. پیشنهاد می کنیم در مورد منوال تراپی که یکی از اصول فیزیوتراپی است بیشتر بدانید.
آیا با فیزیوتراپی زانو ضربدری درمان می شود؟
اگر ضربدری بودن زانوها به دلیل ساختارهای آناتومیکی بدن باشد، نمی‌‌توان با فیزیوتراپی آن را درست کرد. اما اگر به دلیل مشکلات وضعیتی یا ضعف عضلانی باشد، امکان درمان وجود دارد. فیزیوتراپی زانو ضربدری عمدتاً شامل تمرینات تقویتی و تمرینات کنترل حرکتی است. هدف اصلی این تمرینات افزایش قدرت عضلاتی است که می‌تواند زانو را در وضعیتی صحیح قرار دهد. تمرینات تقویتی برای تقویت عضلاتی مانند عضلات ران و عضلات پاها می‌توانند بهبود وضعیت زانو را تسریع کنند.
علاوه بر تمرینات تقویتی، فیزیوتراپی می‌تواند شامل تمرینات کنترل حرکتی و تمرینات تعادل باشد. این تمرینات به شما کمک می‌کنند تا بهبود تعادل و کنترل حرکتی زانوی خمیده خود را بیشتر کنید.
مراحل درمان زانوی ایکس با فیزیوتراپی
انجام فیزیوتراپی در مشهد برای زانوی ضربدری و حرکات اصلاحی آن مراحل مختلفی دارد که در کلینیک اترس انجام می شود. در ادامه با این مراحل آشنا خواهید شد.
ارزیابی و طرح درمانی مخصوص هر فرد
پس از تشخیص زانوی ضربدری، فیزیوتراپیست با انجام یک ارزیابی جامع، علل زمینه‌ای، محدوده حرکت، نابرابری‌های عضلانی و هر فاکتور مرتبط دیگری را تعیین می‌کند. سپس بر اساس نتایج این ارزیابی‌ها، یک طرح درمانی مخصوص هر بیمار تهیه خواهد شد.
تمرین‌های تقویتی
تقویت عضلات اطراف مفاصل زانو و مچ پا برای اصلاح موقعیت و پایداری پایین‌ترین اجزای پا بسیار مهم است. فیزیوتراپیست‌ها تمریناتی را تجویز می‌کنند که روی عضلات چهارسر، همسترینگ، عضلات باسن و دیگر عضلات کلیدی متمرکز می‌شوند. تمرین‌هایی مثل اسکوات، قدم‌زدن، فشار پا، قدم برداشتن روی پله و … نه تنها قدرت عضلات را افزایش می‌دهند بلکه به بهتر شدن موقعیت زانو نیز کمک می‌کنند.
تمرینات کششی و حرکتی
برای رفع تنش عضلات و بهبود محدوده حرکت شما، فیزیوتراپیست‌ها تمرینات کششی را در برنامه درمانی قرار می‌دهند. این تمرینات بر روی عضلات خاصی مانند باند ایلیوتیبیال، ماهیچه‌های نزدیک کننده ران، و عضلات ساق پا تمرکز دارند. کشش می‌تواند به کشیدگی عضلات، کاهش نابرابری‌ها و بهبود حرکت مفصل کمک کند.
تمرینات تعادل و ویژگی حرکتی
زانوی ضربدری می‌تواند تعادل و درک جایگاه بدن (آگاهی از موقعیت بدن) را تحت تأثیر قرار دهد. فیزیوتراپیست‌ها از تمرینات تعادل مختلفی استفاده می‌کنند تا ثبات را بهبود بخشند و خطر سقوط را کاهش دهند. این تمرینات می‌تواند شامل ایستادن با یک پا، فعالیت‌های با تخته تعادل و تمرینات با تخته نوسان‌گیر باشد.
مقالات مرتبط » فیزیوتراپی زانوی پرانتزی چیست و چطور انجام می شود؟ همه چیز در مورد فیزیوتراپی زانو پرانتزی
آموزش راه‌رفتن
چون زانوی ضربدری می‌تواند الگوی راه رفتن را تغییر دهد، آموزش راه رفتن بخش مهمی از درمان فیزیوتراپی زانو است. فیزیوتراپیست‌ها نحوه راه رفتن بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهند و دستورالعمل‌های خاصی برای اصلاح هر نوع اشکال ارائه می‌دهند. این آموزش ممکن است شامل توجه به طول قدم، مکان قرار گیری پا و ترازبندی زانو و مچ‌پا در حین راه رفتن یا دویدن باشد. اصلاح مشکلات راه رفتن به کاهش فشار بر روی مفاصل زانو کمک می‌کند و به تراز صحیح اندام‌های پایینی منجر میشود.
اصلاح ناهنجاری‌ها با تجهیزات ویژه
در بعضی موارد برای کمک به درمان زانوی ضربدری، از تجهیزات ویژه‌ای به نام ارتوپدی‌ها استفاده میشود. اینها می‌توانند در داخل کفش قرار گیرند یا به صورت سفارشی ساخته شوند. هدف از این تجهیزات افزایش حمایت از پا، ایجاد یک لایه نرم برای پا و تصحیح موقعیت آن است. با این کار، فشار و ضربه به زانوها کم میشود و پای فرد در وضعیت بهتری قرار می‌گیرد.
ماساژ و دیگر روش‌ها
دکتر فیزیوتراپی علاوه بر استفاده از درمان‌های دستی و تکنیک‌های ماساژ، می‌تواند از مودالیتی‌های دیگر مانند امواج فراصوت برای تصحیح وضعیت اندام‌ها و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر بهره ببرد. این روش‌ها به بهبود تعادل و کارکرد طبیعی اندام‌ها کمک می‌کنند.
آموزش و برنامه تمرین در منزل
فیزیوتراپیست‌ها به بیماران یاد می‌دهند چگونه به صورت صحیح و با وضعیت مناسب بدنی فعالیت‌های خود را انجام دهند، مانند نحوه نشستن یا ایستادن. همچنین، راهنمایی‌هایی برای انجام کارهای روزمره بدون آسیب به بدن ارائه می‌دهند. به کنار این آموزش‌ها، به بیماران تمرین‌هایی را نیز توصیه می‌کنند که می‌توانند آنها را در خانه انجام دهند، تا فرآیند بهبودی بهتر و سریع‌تر پیش برود.
تمرینات و حرکات اصلاحی در زانوی ضربدری
فیزیوتراپی زانو ضربدری روشی موثر در درمان این مشکل است اما در کنار این روش، تمرینات و حرکات اصلاحی نیز نقش پررنگی در تسریع بهبود درمان دارند. تمریناتی چون تمرین پروانه و لانگز از جانب،تمرینات همراه با کش، اسکات و دوچرخه سواری به بهبود زانوی ایکس یا ضربدری کمک می کند.
توجه داشته باشید که تمامی این تمرینات و حرکات اصلاحی باید زیر نظر فیزیوتراپیست شما باشد و بدون اطلاع در مورد وضعیت جسمانی خود هیچ تمرینی انجام ندهید.
اگر این تمرینات به صورت منظم و درست انجام شوند، می‌توانند در بهبود زانوی ضربدری موثر باشند. در ادامه به توضیح هر حرکت به همراه تصویر می پردازیم:
دکتر jared beckstrand در یکی از ویدیوهای یوتیوب خود در مورد تمرینات و حرکات اصلاحی برای زانوی ضربدری یا همان ژنووالگوم صحبت کرده است. در این بخش تمرینات آن را همراه با تصویر آموزش می دهیم:
1. تمرین پیریفورمیس دراز کشیده:
- به پشت دراز بکشید و هر دو زانوی خود را خم کنید.
- یک پای خود را روی پای دیگر قرار دهید.
- دست‌هایتان را پشت زانوی خود قرار دهید و آن را به سمت قفسه سینه بالا بکشید تا کشش خوبی در لگن حس شود.
- کشش را برای 20 ثانیه نگه دارید.
- سپس به طرف مخالف بروید و تمرین را با پای دیگر تکرار کنید.
- این حرکت را روی هر طرف 3 بار و هر بار 20 ثانیه انجام دهید. این حرکت اصلاحی تاثیر خوبی در زانوی ضربدری (ژنووالگوم) دارد.
2. تمرین پیریفورمیس نشسته:
اگر دراز کشیدن روی زمین برای شما مقدور نیست، کشش را به حالت نشسته انجام دهید.
- روی پشت دراز بکشید، زانوها خم.
- زانوی راست را روی شانه راست بکشید تا لگن چپ کشیده شود.
- این کشش را ۲۰ ثانیه نگه دارید.
- روی زانوی چپ تکرار کنید و هم ۲۰ ثانیه نگه دارید.
- هر طرف را سه بار تکرار کنید.
- پا را روی زانوی دیگر قرار دهید تا کشش خارجی لگن ایجاد شود.
- اگر راحت است، با دست فشار کمی به زانو وارد کنید تا کشش تقویت شود.
- هر کشش را سه بار، هر بار برای ۲۰ ثانیه اجرا کنید.
3. تمرین کشش کشاله ران:
- بنشینید و یک پا را صاف نگه دارید.
- زانوی دیگر را بالا بکشید.
- با دست به طرف پایین و خارج از زانو فشار دهید تا کشش ایجاد شود.
- هر طرف را سه بار، هر بار 20 ثانیه انجام دهید.
4. تمرین جایگزین کشاله ران:
روی زمین بنشینید و یک پا را صاف کنید.
زانوی دیگر را بکشید به سمت داخل و زانو کامل جمع باشد.
با آرنج دستتان به زانو فشار وارد کنید تا کشش لازم ایجاد شود.
این حرکت را برای هر پا سه بار انجام دهید، هر بار برای ۲۰ ثانیه.
5. تمرین صدف:
- به پهلو دراز بکشید با زانوهای خم شده و پاها روی هم.
- عضلات پشت لگن را به کار بگیرید و با جدا و نزدیک کردن زانوها از هم، این عضلات را تقویت کنید.
- سه ست ۱۰ تا ۲۰ تکرار برای هر طرف انجام دهید.
- برای افزایش مقاومت و فشار بیشتر، از یک کش کوچک استفاده کنید که نمونه آن در تصویر موجود است.
تعداد جلسات لازم فیزیوتراپی برای درمان پای ضربدری
تعداد جلسات فیزیوتراپی مورد نیاز برای درمان پای ضربدری متفاوت است و به چند عامل بستگی دارد. ابتدا، شدت وضعیت زانوی ضربدری تعیین کننده‌ی مهمی است. موارد خفیف ممکن است به تعداد کمتری از جلسات نیاز داشته باشند، در حالی که موارد شدید‌تر نیاز به یک دوره طولانی‌تر و مستمر از درمان دارند.
دوما، پاسخ هر فرد به درمان فیزیوتراپی نیز متغیر است. بعضی افراد ممکن است به سرعت پاسخ نشان دهند و بهبودی را در مدت کوتاهی حس کنند، در حالی که دیگران ممکن است نیاز به مدت زمان بیشتری داشته باشند تا نتایج قابل توجهی را مشاهده کنند. در هر صورت، تصمیم گیری در مورد تعداد جلسات باید بر اساس ارزیابی دقیق فیزیوتراپیست و پیشرفت بیمار انجام شود.
هزینه فیزیوتراپی درمان پای ضربدری
هزینه فیزیوتراپی پا می‌تواند متغیر باشد و به چندین عامل بستگی دارد. این عوامل شامل تخصص و تجربه فیزیوتراپیست، شدت و مدت زمان درمان و تجهیزات مورد استفاده در کلینیک می‌شوند. همچنین، اگر بیماری مهم‌تر یا شدید‌تری در پای ضربدری وجود داشته باشد که نیاز به تصاویر تشخیصی یا تجهیزات خاصی دارد، هزینه‌ها ممکن است افزایش یابد. به طور کلی، برای کسب اطلاعات دقیق درمورد هزینه فیزیوتراپی بهتر است با مرکز فیزیوتراپی تماس بگیرید.
نتیجه‌گیری
زانوی ضربدری و حرکات اصلاحی آن با فیزیوتراپی، ترکیبی موثر برای بهبود وضعیت زانو و کاهش ناراحتی‌های مرتبط با آن می‌باشند. که بر پایه ارزیابی دقیق و طراحی برنامه‌های تخصصی برای هر بیمار استوار است. از تمرینات تقویتی و کششی گرفته تا آموزش‌های مرتبط با تعادل، تمرینات خانگی و تصحیح الگوی راه رفتن، همگی به هدف بهبود وضعیت زانو و کاهش ناراحتی‌ها کمک می‌کنند.
همچنین، استفاده از وسایل ارتوپدی و آموزش در مورد مکانیک بدن از جمله بخش‌های مهم این درمان است. در کل، فیزیوتراپی پا یک گزینه موثر برای کمک به افراد مبتلا به زانوی ضربدری است. لازم به ذکر است یکی دیگر از آسیب هایی که ممکن است زانو به آن دچار شود، عقب رفتگی زانو است. در رابطه با این موضوع مقاله درمان عقب رفتگی زانو با فیزیوتراپی را مطالعه کنید.
