مهم‌ترین دلایل چاقی و اضافه‌وزن

تغذیه ناسالم و مصرف بیش از حد کالری

تغذیه ناسالم و مصرف بیش از حد کالری به دلیل وجود چربی‌ها و قندهای بالا در غذاها، منجر به چاقی و اضافه‌وزن  می‌شود. این غذاها معمولاً فاقد مواد مغذی ضروری هستند و باعث افزایش وزن و تجمع چربی در بدن می‌شوند. همچنین، مصرف مداوم این نوع غذاها می‌تواند به اختلالات متابولیکی، افزایش کلسترول و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی منجر شود. در نتیجه، عدم تعادل بین کالری دریافتی و مصرف انرژی، عامل اصلی چاقی است.

ژنتیک و وراثت

ژنتیک و وراثت به انتقال صفات از والدین به فرزندان گفته می‌شود. این فرایند از طریق ژن‌ها که توالی‌هایی از DNA هستند، انجام می‌شود. هر انسان 23 جفت کروموزوم دارد که نیمی از آن‌ها از مادر و نیمی دیگر از پدر به فرزندان به ارث می‌رسد. ژن‌ها نه تنها ویژگی‌های ظاهری مانند رنگ چشم و قد را تعیین می‌کنند، بلکه استعداد ابتلا به بیماری‌هایی همچون چاقی و اضافه ورن نیز تحت تأثیر آن‌هاست. ژنتیک و وراثت نقش مهمی در چاقی افراد دارند. طبق نتایج بدست آمده از برخی تحقیقات که نشان می‌دهد حدود 43% از جمعیت جهان دارای استعداد ژنتیکی چاقی هستند، به ویژه افرادی که دارای تغییرات خاصی در ژن‌هایی مانند FTO هستند. این ژن‌ها می‌توانند بر روی متابولیسم، احساس گرسنگی و تمایل بدن در ذخیره چربی تأثیر بگذارند و یکی از دلایل اضافه وزن ناگهانی در بیشتر افراد هستند.

سبک زندگی کم‌تحرک

سبک زندگی کم‌تحرک یکی دیگر از دلایل اضافه‌وزن ناگهانی است. درصورتی‌که هر فرد فعالیت کافی نداشته باشد باعث کاهش متابولیسم بدن و تجمع چربی‌ها در بدن او می‌شود که در نهایت منجر به اضافه‌وزن می‌گردد. افرادی که سبک زندگی یا کاری یکجانشینی یا کم‌تحرکی دارند و در طول روز تحرک ندارند، به‌ویژه در مشاغل اداری، بیشتر در معرض چاقی قرار دارند. کم‌تحرکی همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. بنابراین، افزایش فعالیت بدنی و تحرک روزانه می‌تواند باعث پیشگیری از چاقی شود.

عادت‌های نادرست تغذیه‌ای

داشتن عادت‌های نادرست تغذیه‌ای نقش اساسی در بروز چاقی و اضافه‌وزن دارند. برخی از این عادت‌ها عبارت‌اند از:

• تغذیه ناسالم: مصرف غذاهای باارزش غذایی پایین و پرچرب، مانند فست‌فودها و شیرینی‌ها، می‌تواند باعث اضافه‌وزن شود.
• پرخوری: مصرف بیش از حد غذا به‌ویژه در وعده‌های غذایی یا میان‌وعده‌ها، باعث اضافه‌کردن کالری زیادی به بدن می‌شود که همین باعث چاقی و اضافه‌وزن خواهد شد.
• حذف وعده‌های غذایی: این کار ممکن است منجر به پرخوری در وعده‌های بعدی و افزایش ذخیره چربی شود.
• نوشیدن نوشیدنی‌هایی که دارای شیرینی مصنوعی هستند: نوشابه‌ها و آبمیوه‌های صنعتی حاوی شکر بالا هستند که می‌توانند باعث به جود آمدن چربی شکم و اضافه‌وزن شوند.

نقش قند و کربوهیدرات در افزایش وزن

یکی از مهم‌ترین عوامل چاقی مصرف قند و کربوهیدرات‌ها است. مصرف قند باعث ترشح انسولین می‌شود که گلوکز اضافی را به چربی تبدیل می‌کند. اگر این انرژی مصرف نشود، به‌صورت چربی ذخیره می‌شود. همچنین، قند می‌تواند تنظیم هورمون‌های گرسنگی مانند گرلین و لپتین را مختل کند که منجر به افزایش اشتها و پرخوری می‌شود. نوشیدنی‌های شیرین و مواد غذایی با قند بالا از منابع اصلی کالری اضافی که باعث چاقی هستند؛ لذا برای آشنایی با بهترین روش‌های لاغری از متخصصین کلینیک اترس می‌توانید مشاوره تغذیه بگیرید و در عرض چند ماه به‌تناسب اندام مدنظر خود برسید.

تأثیر استرس و عوامل روان‌شناختی

برخی از افراد دچار استرس و عوامل روان‌شناختی هستند که یکی دیگر از دلایل اضافه‌وزن شدید در این افراد است. استرس مزمن می‌تواند با افزایش ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول، اشتها را افزایش دهد و فرد را به مصرف غذاهای پرکالری را تحریک کند. همچنین، افراد تحت استرس معمولاً فعالیت بدنی کمتری دارند و از غذا به‌عنوان راهی برای مقابله با احساسات منفی استفاده می‌کنند. این رفتارها می‌توانند به تغییرات متابولیکی منجر شوند که در نهایت باعث چاقی و اضافه‌وزن خواهد شد.

چاقی در دوران کودکی و نوجوانی

چاقی در دوران کودکی و نوجوانی به‌عنوان یک بحران جهانی شناخته می‌شود و به دلایل متعددی از جمله داشتن عادات غذایی نادرست، کم‌تحرکی و عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود. مصرف زیاد غذاهای پرکالری و نوشیدنی‌های شیرین، همراه با ناکافی بودن فعالیت‌های بدنی، از عوامل اصلی بروز چاقی هستند. این وضعیت می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی مانند دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی و مشکلات روحی مانند افسردگی منجر شود. برای مقابله با این مشکل، اصلاح عادات غذایی و افزایش فعالیت بدنی ضروری است.

اختلالات هورمونی و متابولیسمی

اختلالات هورمونی و متابولیسمی می‌توانند تأثیرات جدی و مخربی بر سلامت فرد داشته باشند. این اختلالات ممکن است ناشی از عدم تعادل در هورمون‌ها مانند انسولین، تیروئید و هورمون‌های جنسی باشند. برای مثال، کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به خستگی و افزایش وزن شود، درحالی‌که پرکاری تیروئید باعث کاهش وزن و اضطراب گردد. همچنین، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) در زنان می‌تواند به نازایی و افزایش وزن منجر شود.

مصرف داروهای چاق‌کننده

یکی دیگر از عوامل اصلی چاقی و اضافه‌وزن مصرف داروهای چاق‌کننده است، به‌ویژه داروهایی که اشتها را افزایش می‌دهند یا بر متابولیسم تأثیر می‌گذارند. از جمله این داروها می‌توان به داروهای دیابت (مانند گلیپیزاید و گلیبوراید) که باعث افزایش اشتها می‌شوند، کورتون‌ها (مانند دگزامتازون) که جذب آب و اشتها را افزایش می‌دهند، و داروهای ضدافسردگی (مانند نورتریپتیلین) اشاره کرد. همچنین، برخی داروهای فشارخون مانند بتابلوکرها نیز می‌توانند سبب افزایش وزن شوند.

بی‌خوابی و اختلالات خواب

بی‌خوابی و اختلالات خوابی از جمله عواملی است که در صورت درمان‌نشدن باعث چاقی و اضافه‌وزن می‌شود.  این ارتباط به دلیل تأثیرات هورمونی، متابولیکی و رفتاری ناشی از کمبود خواب بر روی بدن انسان است.

• تأثیرات هورمونی: کمبود خواب باعث ایجاد عدم تعادل در هورمون‌های مربوط به اشتها به‌ویژه دو هورمون کلیدی: لپتین و گرلین می‌شود. لپتین که از بافت چربی ترشح می‌شود، احساس سیری را افزایش می‌دهد، درحالی‌که گرلین که از معده ترشح می‌شود، اشتها را تحریک می‌کند. در شرایط کم‌خوابی، سطح لپتین کاهش و سطح گرلین افزایش می‌یابد که منجر به افزایش احساس گرسنگی و پرخوری می‌شود.

• تأثیرات متابولیکی: کمبود خواب همچنین با افزایش سطح هورمون استرس کورتیزول مرتبط است. این هورمون به بدن کمک می‌کند تا در شرایط استرس‌زا انرژی بیشتری تولید کند، اما در عوض باعث ذخیره چربی و کاهش متابولیسم می‌شود. افزایش کورتیزول همچنین می‌تواند منجر به افزایش سطح انسولین گردد که به نوبه خود ذخیره چربی را تسهیل می‌کند.

• میل به مصرف وعده‌های غذایی ناسالم و نداشتن فعالیت بدنی: افرادی که خواب کافی ندارند، تمایل بیشتری به مصرف غذاهای پرکالری و ناسالم دارند. همچنین، کمبود خواب باعث کاهش سطح فعالیت بدنی می‌شود؛ زیرا خستگی ناشی از بی‌خوابی افراد را از انجام فعالیت‌های ورزشی بازمی‌دارد.
• چاقی و بروز مشکلات خواب مانند:آپنه انسدادی خواب: از سوی دیگر، چاقی و اضافه‌وزن داشتن نیز می‌تواند بر کیفیت خواب فرد تأثیرگذار باشد. افراد چاق بیشتر دچار اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب هستند که خود باعث بدتر شدن کیفیت خواب و ایجاد چرخه‌ای معیوب بین خواب ناکافی و چاقی می‌شود.